Όλο και περισσότερα άτομα με αναπηρίες φοιτούν στα ΑΕΙ της Ελλάδας. Αυτός ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός των φοιτητών με αναπηρίες θέτει προκλήσεις ως προς την ένταξη τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στην ισότιμη πρόσβαση τους σε αυτήν, καθώς συνιστούν ένα ειδικό κομμάτι του φοιτητικού πληθυσμού που αντιμετωπίζει ιδιαίτερες και σύνθετες δυσκολίες κατά τη διάρκεια των σπουδών στο πανεπιστήμιο. 

Κάθε φοιτητής/τρια θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα για ισότιμη και πλήρη συμμετοχή σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής και της ακαδημαϊκής ζωής κατά τη διάρκεια των σπουδών του/της. Είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί αυτή η δυνατότητα και σε φοιτητές που λόγω της φύσης της αναπηρίας τους αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε επίπεδο φυσικής και επικοινωνιακής πρόσβασης, αλλά και πολλές φορές σε επίπεδο στάσεων και συμπεριφορών στο ακαδημαϊκό περιβάλλον. Αναμφίβολα, οι φοιτητές επωφελούνται όταν η πανεπιστημιακή κοινότητα έχει αυξημένη ενημερότητα και γνώση για τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες τους και όταν αυτά λαμβάνονται υπόψη κατά τον σχεδιασμό των προγραμμάτων σπουδών και κατά τη διδασκαλία.

Οι φοιτητές με αναπηρίες είναι ένα κομμάτι του φοιτητικού πληθυσμού που αντιμετωπίζει αρκετές δυσκολίες κατά τη διάρκεια των σπουδών του από την πρόσβαση στο μάθημα ως την ενεργή συμμετοχή στη ζωή του Πανεπιστημίου. Οι δυσκολίες αυτές αποτελούν παράγοντες που ενισχύουν τις πιθανότητες αναβολής, διακοπής ή/και τερματισμού των σπουδών τους. Η κατανόηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών αυτών των ατόμων και των σύνθετων αναγκών τους στο πλαίσιο ενός περιβάλλοντος μάθησης μοιάζει να αποτελεί ένα καλό πρώτο βήμα για την ουσιαστική συνδρομή του Πανεπιστημίου στην ομαλή ένταξη και ενσωμάτωσή τους στο ακαδημαϊκό πλαίσιο.

            Τα τελευταία χρόνια το θεσμικό πλαίσιο στην Ε.Ε. και στη χώρα μας κατοχυρώνει πλήρως τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες και υποχρεώνει το ελληνικό κράτος να εξασφαλίσει μέσω νομοθετικών ρυθμίσεων το δικαίωμα τους στην ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση. Η υποχρέωση της πολιτείας να εξασφαλίσει τις απαραίτητες προϋποθέσεις για ένταξη των ατόμων με αναπηρίες σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης δεν συνεπάγεται μόνο την θέσπιση ειδικών ρυθμίσεων για τον τρόπο εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά και την υιοθέτηση πολιτικών ώστε να παρέχονται στους φοιτητές με αναπηρία υπηρεσίες και υποδομές προσβασιμότητας που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους και θα βοηθούν στην επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν.

Αναπηρία και μετάβαση των ατόμων με αναπηρίες στο Πανεπιστήμιο

Η αναπηρία έχει ευθείες κοινωνικές προεκτάσεις που επιτρέπουν την κοινωνική και εκπαιδευτική διαφοροποίηση, συμβάλλοντας κατά αυτό τον τρόπο στην περαιτέρω περιθωριοποίηση των ατόμων με αναπηρία και στη διατήρηση στερεοτυπικών αντιλήψεων και αρνητικών στάσεων προς τα άτομα με αναπηρία. Το πανεπιστήμιο ως φορέας ανώτατης εκπαίδευσης και ειδικής επιστημονικής γνώσης θα πρέπει να εξασφαλίσει τη βελτίωση των συνθηκών φοίτησης ώστε να διευκολύνει τη μετάβαση τους στο ακαδημαϊκό περιβάλλον και να άρει οποιασδήποτε μορφής αποκλεισμό των ατόμων αυτών από την ακαδημαϊκή και κοινωνική ζωή κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Ορισμένες από τις καλές πρακτικές που μπορούν υιοθετηθούν σχετικά είναι οι ακόλουθες:

• Εξασφάλιση πλήρους φυσικής προσβασιμότητας στους χώρους φοίτησης.
• Εξασφάλιση ηλεκτρονικής προσβασιμότητας και τεχνικής βοήθειας / υποστήριξης μέσω κατάλληλων εργαλείων που θα λαμβάνουν υπόψη την ιδιαίτερη φύση της κάθε κατηγορίας αναπηρίας.
• Ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας σε θέματα πρόσβασης στην εκπαίδευση και δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία.
• Σχεδιασμός κατάλληλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και μεθόδων αξιολόγησης που να εξυπηρετούν τις ιδιαίτερες ανάγκες των ατόμων με αναπηρίες, ώστε να τους υποστηρίξουν στις σπουδές τους.
• Σχεδιασμός κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού και δραστηριοτήτων.
• Δημιουργία υπηρεσιών υποστήριξης και συμβουλευτικής.

Τα άτομα με αναπηρία που φοιτούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση παρουσιάζουν μια ιδιαίτερα μεγάλη γκάμα δυσκολιών που επιβαρύνουν λιγότερο ή περισσότερο την προσπάθειά τους να σπουδάσουν. Ενδεικτικά, αναφέρονται οι ακόλουθες περιπτώσεις:

φοιτητές με προβλήματα ακοής,

φοιτητές με προβλήματα όρασης,

φοιτητές με κινητικές αναπηρίες,

φοιτητές που αντιμετωπίζουν ψυχικές διαταραχές,

φοιτητές με χρόνιες ιατρικές παθήσεις,

φοιτητές με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού,

φοιτητές με μαθησιακές δυσκολίες (γραφή, ανάγνωση).

Οι φοιτητές με αναπηρία μπορεί να αντιμετωπίσουν κατά την πορεία της φοίτησης τους δυσκολίες στην μάθηση και την προσαρμογή τους (ακαδημαϊκή και κοινωνική). Είναι άνθρωποι με ειδικές σωματικές, διανοητικές, συναισθηματικές, ψυχικές ή / και κοινωνικές δυσκολίες. Η ακαδημαϊκή κοινότητα οφείλει να υποστηρίξει έμπρακτα την προσπάθειά τους, ειδικά στην αρχή της φοίτησής τους. Τότε οι δυσκολίες είναι μεγαλύτερες καθώς η μετάβαση σε μια νέα φάση ζωής και σε μια νέα πραγματικότητα προσθέτει στρες και ενισχύει τον φόβο της αποτυχίας.

Ζητήματα που προκύπτουν στο ακαδημαϊκό περιβάλλον για τους Φοιτητές με αναπηρία

Κατά την επαφή με σας με φοιτητές με αναπηρίες χρειάζεται να είστε ευαισθητοποιημένοι ως προς τις ιδιαίτερες δυσκολίες και τις ανάγκες τους και να έχετε υπόψη ότι:

• Οι φοιτητές με αναπηρία ξεκινούν τις σπουδές τους βιώνοντας τα ίδια συναισθήματα και τις ίδιες προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν όλοι οι φοιτητές στο ξεκίνημα αυτού του καινούργιου κύκλου της ζωής τους, έχοντας όμως την γνώση ότι πιθανόν να αντιμετωπίσουν περισσότερες και ποικίλες δυσκολίες.
• Είναι άτομα τα οποία έχουν ταλαιπωρηθεί από ιατρικές θεραπείες που σχετίζονται με το είδος της αναπηρίας τους και αντιμετωπίζουν επίσης συγκεκριμένες δυσκολίες και προβλήματα αναλόγως της φύση της εκάστοτε αναπηρίας και χρειάζονται συγκεκριμένες και πρακτικές διευκολύνσεις ώστε να συμμετέχουν πλήρως στην ακαδημαϊκή ζωή.
• Αρκετά άτομα με αναπηρίες πιθανόν να έχουν περιορισμένη κοινωνική ζωή και εξαρτώνται σε πολλές καταστάσεις από την οικογένεια τους και τα υποστηρικτικά τους δίκτυα για να ξεπεράσουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
• Τα ίδια τα άτομα έχουν πλέον να αναστοχαστούν πάνω στις δικές τους στάσεις και τη σχέση τους με την αναπηρία σε ένα πλαίσιο αναδυόμενης ενηλικίωσης σε αυτό το μεταβατικό στάδιο της ζωής τους και να διαμορφώσουν έναν ενήλικό εαυτό μέσα σε αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες.
• Τα άτομα με αναπηρίες μπορεί να προέρχονται από «ειδικά» εκπαιδευτικά πλαίσια (διαμόρφωση χώρων, υποδομές, πρόγραμμα διδασκαλίας, εκπαιδευτικό προσωπικό) προσαρμοσμένα στις ανάγκες τους και εισάγονται στο πανεπιστήμιο και την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην οποία ακόμα δεν υπάρχει ενιαίος σχεδιασμός για την ένταξη ατόμων με ιδιαίτερες εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανάγκες.

Τρόποι ενίσχυσης της ακαδημαϊκής ένταξης και προσαρμογής των Φοιτητές με αναπηρία

• Δημιουργήστε ευκαιρίες ενίσχυσης και ανάπτυξης των ακαδημαϊκών τους δεξιοτήτων κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας.
• Ενισχύστε και ενθαρρύνετε τη συμμετοχή τους σε εκπαιδευτικές και κοινωνικές δραστηριότητες στο ακαδημαϊκό περιβάλλον.
• Ενισχύστε και επιβραβεύστε κάθε προσπάθεια τους η οποία δείχνει κίνητρο για επίτευξη και ακαδημαϊκή επιτυχία.
• «Χαρτογραφείστε» και αξιολογήστε τις εκπαιδευτικές τους ανάγκες ώστε να τους προσφέρετε ένα μοντέλο διδασκαλίας πιο κοντά στις ιδιαιτέρες συνθήκες που αντιμετωπίζουν.
• Να είστε διαθέσιμοι και ανοιχτοί στην επικοινωνία μαζί τους και πρόθυμοι να ακούσετε τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς τους.
• Προτρέψτε τους να διασυνδέονται και να συνεργάζονται με ομάδες, συλλογικότητες, υπηρεσίες και φορείς της ακαδημαϊκής κοινότητας και εν γένει της τοπικής κοινωνίας, όπως η Δομή Συμβουλευτικής και Προσβασιμότητας του Δ.Π.Θ., εθελοντικές ομάδες, σύλλογοι ΑμεΑ, οι οποίες διαθέτουν εξειδικευμένη γνώση και μπορούν να υποστηρίξουν άτομα με αναπηρίες.
• Ενημερωθείτε για θέματα αναπηρίας και συνεργαστείτε και απευθυνθείτε και εσείς με φορείς που έχουν ως αντικείμενο την ένταξη ατόμων με αναπηρία για συμβουλές και καλές πρακτικές που θα διευκολύνουν τη συνεργασία σας με τους φοιτητές με αναπηρία.
• Να θυμάστε ότι το πιο σημαντικό βήμα στο να προσεγγίσετε ένα άτομο με αναπηρίες είναι η κατανόηση και η διευκόλυνση σε πρακτικά ζητήματα και όχι ο οίκτος.

Επικοινωνία

Τηλεφωνικό Κέντρο

(εξυπηρετεί τους φοιτητές και των τεσσάρων πόλεων όπου εδρεύει το Δ.Π.Θ.):

25310-39050 & 25310-39163

Email: dosyp@duth.gr

Διευθύνσεις

Κομοτηνή: Δήμητρας και Αλ. Παπαναστασίου (Παλιό Νοσοκομείο)

Αλεξανδρούπολη: Ελευθερίου Βενιζέλου και Ιωακείμ Καβήρη (γωνία)

Ξάνθη: Νέο κτίριο κεντρικής βιβλιοθήκης (Αρχιτεκτονική), 1ος όροφος, Πανεπιστημιούπολη Κιμμερίων

Ορεστιάδα: Ευριπίδου 16 (Δίπλα στο Κέντρο Υγείας Ορεστιάδας