Ο εκφοβισμός αποτελεί ένα σημαντικό ζήτημα το οποίο μελετάται επιστημονικά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες με ιδιαίτερη έμφαση στην εκδήλωση του φαινόμενου σε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα.

Ως εκφοβισμός ορίζεται η μορφή επιθετικής συμπεριφοράς, κατά την οποία ένα άτομο βλάπτει σκόπιμα και επανειλημμένα ένα άλλο άτομο με την άσκηση σωματικής, λεκτικής, ψυχολογικής, σχεσιακής βίας. Αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο και λαμβάνει χώρα, κατά κύριο λόγο, στο σχολικό περιβάλλον χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο εκφοβισμός με διάφορες μορφές δεν λαμβάνει χώρα στα υπόλοιπα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας (οικογένεια, εργασία, κοινωνικό περιβάλλον).

Μορφές εκφοβισμού

Ο εκφοβισμός στο εκπαιδευτικό περιβάλλον μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες μορφές, οι οποίες είτε αναγνωρίζονται εύκολα ως τέτοιες μιας και αφορούν σε συμπεριφορές άμεσης επίθεσης (άμεσες μορφές), είτε είναι επικαλυπτόμενες και διακρίνονται πιο δύσκολα και κυρίως μέσω των συνεπειών τους (έμμεσες μορφές).

Σωματικός εκφοβισμός: Αποτελεί μια άμεση μορφή εκδήλωσης του φαινομένου και αναφέρεται στη χρήση και άσκηση σωματικής βίας, είτε αυτή είναι πραγματική, είτε προσποιητή (απειλητική κίνηση χωρίς άμεση σωματική επαφή). Παραδείγματα σωματικού εκφοβισμού μπορούν να θεωρηθούν η απειλή για άσκηση σωματικής βίας και το πέταγμα αντικειμένων, η παγίδευση, ο περιορισμός και η σωματική επίθεση.

Λεκτικός εκφοβισμός: Ανήκει, επίσης, στις άμεσες μορφές εκφοβισμού και περιλαμβάνει τη σκόπιμη χρήση λεκτικών εκφράσεων (ύβρεις, περιπαικτικά σχόλια, απειλές, προσβολές, ρατσιστικά σχόλια κλπ.) που απευθύνονται προς κάποιο άτομο ή ομάδα ατόμων-στόχο με σκοπό να πλήξουν την αξιοπρέπεια του ατόμου.

Ψυχολογικός/ συναισθηματικός εκφοβισμός: Και οι δυο αυτές μορφές εκφοβισμού αποτελούν έμμεσες μορφές εκδήλωσης του με συνέπεια να υπάρχουν δυσκολίες στην αναγνώριση και στη διαχείριση τους. Στον ψυχολογικό εκφοβισμό το άτομο που τον υφίσταται βιώνει συχνά τη σκόπιμη απομόνωση και τον αποκλεισμό του από κοινωνικές και άλλες δραστηριότητες και στον συναισθηματικό εκφοβισμό το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με ένα πλήθος αρνητικών συμπεριφορών (δυσφήμιση, γελιοποίηση, κακοπροαίρετα σχόλια κλπ.) που οδηγούν σε έντονη συναισθηματική πίεση.

Σεξουαλικός εκφοβισμός: Είναι μια μορφή άμεση άσκησης φυσικής και λεκτικής βίας με σεξουαλικό περιεχόμενο και μπορεί να εκτείνεται από πειράγματα και σχόλια σεξουαλικού περιεχομένου μέχρι σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις.

Διαδικτυακός/ ηλεκτρονικός εκφοβισμός

Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και την αύξηση της χρήσης ευέλικτων και εύκολων στη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών, οι χώροι κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητας όλο και περισσότερων ανθρώπων. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει ένας «τόπος συνάντησης» των ανθρώπων και ιδιαιτέρως των νέων, όπου επικοινωνούν μεταξύ τους, μοιράζονται προσωπικές πληροφορίες και δραστηριοποιούνται κοινωνικά. Εν μέσω των αλλαγών που συντελούνται στις διαπροσωπικές σχέσεις και τον τρόπο επικοινωνίας των ανθρώπων λόγω των παραπάνω συνθηκών, έχει ανακύψει και το φαινόμενο του διαδικτυακού/ηλεκτρονικού εκφοβισμού.

Ο διαδικτυακός/ηλεκτρονικός εκφοβισμός αναφέρεται στο είδος εκείνο της επιθετικής συμπεριφοράς που ασκείται μέσω ηλεκτρονικών συσκευών και περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενες επιθέσεις  μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων, σελίδων κοινωνικής δικτύωσης, ιστοχώρους, χώρους διαδικτυακών συνομιλιών κ.α.

Μερικές από τις μορφές που μπορεί να λάβει ιδιαιτέρως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι οι εξής:

• Διάδοση κακόβουλων και ψευδών φημών
• Χρήση του ονόματος άλλου χρήστη και ψευδών στοιχείων, ψεύτικα προφίλ
• Επαναλαμβανόμενη παρενόχληση με απειλητικά και υβριστικά μηνύματα
• Ανάρτηση προσωπικών στοιχείων και πληροφοριών
• Εκβιασμός
• Διαρκής διαδικτυακή παρακολούθηση και παρενόχληση
• Ανάρτηση και ανταλλαγή ντροπιαστικών, ταπεινωτικών σκηνών, εικόνων κλπ.
• Προκλητικά και περιπαικτικά μηνύματα που προκαλούν σύγκρουση

Βασικά βήματα για την πρόληψη του φαινομένου

Η στρατηγική για την πρόληψη και την καταπολέμηση του φαινομένου, ειδικά στα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, είναι χρήσιμο να περιλαμβάνει βήματα τα οποία εμπλέκουν όλα τα άτομα και τις ομάδες που δραστηριοποιούνται στην πανεπιστημιακή κοινότητα. Μερικά βασικές κατευθύνσεις είναι οι εξής:

• Ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση όλων των ομάδων που εμπλέκονται ( φοιτητές, μέλη ΔΕΠ, προσωπικό, κοινότητα) μέσω της ενημέρωσης για το πρόβλημα.
• Βελτίωση των σχέσεων και καλλιέργεια θετικού κλίματος μεταξύ των φοιτητών, προώθηση συλλογικότητας, συνεργατικότητας και ελαχιστοποίηση κοινωνικού αποκλεισμού.
• Μεσολάβηση για την εξάλειψη του φαινομένου και δημιουργία σαφούς κανονιστικού πλαισίου και πολιτικών κατά του εκφοβισμού, ώστε να δημιουργηθεί ένα ασφαλές εκπαιδευτικό περιβάλλον για όλους.
• Υποστήριξη και προστασία των θυμάτων μέσω σαφών οδηγιών για την αντιμετώπιση συμπεριφορών εκφοβισμού.
• Ενθάρρυνση του ατόμου να αναζητήσει βοήθεια και υποστήριξη ώστε να σταματήσει τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές.
• Παραπομπή σε υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υγείας ώστε να υποστηρίξουν ψυχολογικά το άτομο .

Επικοινωνία

Τηλεφωνικό Κέντρο

(εξυπηρετεί τους φοιτητές και των τεσσάρων πόλεων όπου εδρεύει το Δ.Π.Θ.):

25310-39050 & 25310-39163

Email: dosyp@duth.gr

Διευθύνσεις

Κομοτηνή: Κτίριο Διοίκησης (Πρυτανεία), Πανεπιστημιούπολη

Αλεξανδρούπολη:  Δήμητρας και Αλ. Παπαναστασίου (Παλιό Νοσοκομείο)

Ξάνθη: Νέο κτίριο κεντρικής βιβλιοθήκης (Αρχιτεκτονική), 1ος όροφος, Πανεπιστημιούπολη Κιμμερίων

Ορεστιάδα: Ευριπίδου 16 (Δίπλα στο Κέντρο Υγείας Ορεστιάδας)