Οι άνθρωποι ως κοινωνικά όντα χρησιμοποιούμε πάντα κάποιες δεξιότητες προκειμένου οι μεταξύ μας σχέσεις σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο, να είναι όσο το δυνατόν πιο εύκολες, ομαλές και ευχάριστες για εμάς αλλά και για τα υπόλοιπα μέλη.

Η πιο σημαντική εξ αυτών είναι η δεξιότητα της επικοινωνίας. Η σχέση της επικοινωνίας με την διάθεση μας είναι αμφίδρομη. Το να γινόμαστε εύκολα κατανοητοί βελτιώνει την ψυχολογία μας και αντίστροφα, ένα άτομο με καλή διάθεση μπορεί να επικοινωνήσει πιο εύκολα. Αντίστοιχα, προβλήματα στην διαπροσωπική επικοινωνία συχνά συνδέονται με μοναχικότητα και συμπτώματα κατάθλιψης, αφού το άτομο είναι πιο πιθανό να βιώσει απόρριψη στο περιβάλλον του, κάτι που με τη σειρά του επηρεάζει την αυτοπεποίθηση και την ψυχολογία του.

Οπότε είναι απαραίτητο να ξέρεις τι είναι οι επικοινωνιακές δεξιότητες, πώς χωρίζονται, τα πιο συχνά εμπόδια και πώς να τα ξεπεράσεις. Πρέπει να θυμάσαι πως η επικοινωνία δεν αφορά απλά όσα λες και ακούς.

Η επικοινωνία ορίζεται ως η διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των ατόμων. Ξεκινά με την επεξεργασία της σκέψης που θες να εκφράσεις. Όταν καταλήξεις σε αυτό που θες να πεις, συνεχίζεις επιλέγοντας τον τρόπο με τον οποίο θα το εκφράσεις ώστε να γίνει όσο το δυνατόν πιο εύκολα αντιληπτό. Στη συνέχεια το μήνυμά σου μεταφέρεται μέσω του μέσου που χρησιμοποιείς (φυσική παρουσία, τηλέφωνο, email κοκ.) και τέλος, το αποτέλεσμα φτάνει στον συνομιλητή, ο οποίος καλείται να το αποκωδικοποιήσει, ώστε να το κατανοήσει και να απαντήσει. Όσο πιο καλές οι επικοινωνιακές σου δεξιότητες, τόσο λιγότερη προσπάθεια αποκωδικοποίησης θα καταβάλλει ο ακροατής για να καταλάβει τι προσπαθείς να πεις.

Η διαδικασία αυτή φυσικά γίνεται στιγμιαία, χωρίς να το αντιλαμβάνεσαι, αλλά γνωρίζοντας τα παραπάνω στάδια μπορείς εύκολα να εντοπίσεις τυχόν προβλήματα στην επικοινωνία και να τα διορθώσεις.Οι επικοινωνιακές δεξιότητες εκφράζονται με τους 5 παρακάτω τρόπους, με τον καθένα να έχει τις δικές του απαιτήσεις και ιδιαιτερότητες.

Λεκτική Επικοινωνία

Η λεκτική επικοινωνία συμβαίνει όταν συνομιλείς με άλλους μεταφέροντας άμεσα ηχητικά μηνύματα, αυτοπροσώπως, από το τηλέφωνο, βιντεοκλήση κ.α. Η λεκτική επικοινωνία, εκτός από τις πληροφορίες που μεταφέρεις μέσω λέξεων, επηρεάζεται σημαντικά και από τον τόνο, την ταχύτητα και την ένταση της φωνής σου.

Μάλιστα συμβαίνει και όταν ακούς. Για παράδειγμα, κάθε φορά που λες “οκ” ή “κατάλαβα”, χρησιμοποιείς και πάλι λεκτική επικοινωνία, η οποία βοηθά τον ομιλητή να αντιληφθεί ότι έλαβες το μήνυμά του. Η λεκτική επικοινωνία πρέπει να γίνεται με ταχύτητα, τόνο φωνής και επιλογή λέξεων που διευκολύνει τον ακροατή να αντιληφθεί το περιεχόμενο και το ύφος όσων λες.

Μη-Λεκτική Επικοινωνία

Η μη-λεκτική επικοινωνία περιλαμβάνει όσα κάνουμε ενώ μιλάμε ή ακούμε όπως εκφράσεις προσώπου, στάση σώματος, βλεμματική επαφή και χειρονομίες. Κάθε φορά που μιλάς με κάποιον αυτοπροσώπως χρησιμοποιείς αναπόφευκτα έναν συνδυασμό μη-λεκτικής και λεκτικής (αναφέρθηκε παραπάνω) επικοινωνίας.

Η σημασία της μη-λεκτικής επικοινωνίας είναι μεγάλη αφού, αν μιλάς, βοηθά να περάσεις το μήνυμά σου στον ακροατή, ενώ, αν ακούς, δίνει στον συνομιλητή σου να καταλάβει πως κατανόησες όσα σου είπε. Εάν για παράδειγμα θες να περιγράψεις κατεύθυνση, ένα νεύμα (μη-λεκτική επικοινωνία) μπορεί να είναι πολύ πιο βοηθητικό και γρήγορο απ’ ότι η λεκτική περιγραφή (πχ βρίσκεται βορειοδυτικά). Αντίστοιχα η μη-λεκτική επικοινωνία όταν ακούμε, (για παράδειγμα το γνωστό καταφατικό νεύμα που κάνουμε με το κεφάλι μας) δίνει στον ομιλητή να καταλάβει ότι τον ακούμε.

Εάν όσο μιλάει δεν αντιδράμε ούτε λεκτικά, ούτε μη-λεκτικά μπορεί εύκολα να αποσυντονιστεί η μεταξύ μας επικοινωνία, αφού ίσως θεωρήσει πως δεν έχει την προσοχή μας. Έτσι, είναι σημαντικό, είτε ακούς, είτε μιλάς, να χρησιμοποιείς την μη-λεκτική επικοινωνία.

Γραπτή Επικοινωνία

Στην γραπτή επικοινωνία ολόκληρη η ανταλλαγή μεταξύ των ατόμων γίνεται αποκλειστικά μέσω κειμένου. Ορισμένα γνωστά μέσα που επιτρέπουν αυτή την ανταλλαγή είναι τα προσωπικά μηνύματα σε social media, τα sms και τα emails.

Η αναγκαιότητα για αποτελεσματική γραπτή επικοινωνία έχει εκτοξευθεί με την ψηφιακή εποχή και κυρίως με τη συμμετοχή στα social media. Ωστόσο, ο τρόπος αυτής της επικοινωνίας, αν και πλέον καταλαμβάνει μεγάλο μερίδιο των συνολικών επικοινωνιών μας, είναι και αυτός που απαιτεί την μεγαλύτερη προσπάθεια και μπορεί να παρεξηγηθεί πιο εύκολα. Αυτό γιατί δεν μπορεί να συνδυαστεί εύκολα, ώστε να υποβοηθηθεί με κάποιον από τους υπόλοιπους τρόπους (πχ μη-λεκτική επικοινωνία).

Προστάτεψε το μήνυμα που θες να μεταφέρεις ελέγχοντας το πόσο σαφές και σωστό είναι, πριν το στείλεις. Χρησιμοποίησε μικρές προτάσεις και emojis (σε φιλικές συνομιλίες) ως εναλλακτική μη-λεκτική επικοινωνία, όπου αυτό απαιτείται.

Ενεργή Ακρόαση

Μέρος κάθε επικοινωνίας (λεκτικής ή γραπτής) είναι το να καταβάλλουμε προσπάθεια να ακούσουμε και στη συνέχεια να το επεξεργαστούμε, ώστε να το καταλάβουμε. Ακούγεται απλό, αλλά πολλές φορές, εάν η προσοχή σου στραφεί αλλού, έστω και στιγμιαία, μπορεί να παρουσιαστούν σημαντικά επικοινωνιακά κενά, είτε χάνοντας μέρος της συζήτησης, είτε διαστρεβλώνοντας το νόημά της. Κάτι τέτοιο αυξάνει το επικοινωνιακό χάσμα μεταξύ των συνομιλητών.

Άκουσε προσεκτικά όσα λέει ο συνομιλητής σου, χωρίς να τον διακόπτεις. Δώσε παράλληλα βάση στην γλώσσα του σώματός του, ώστε να συμπεράνεις πιο εύκολα τι προσπαθεί να σου πει.

Οπτική Επικοινωνία

Ένας ακόμη τρόπος επικοινωνίας που εκτοξεύθηκε από την άνοδο των ψηφιακών μέσων. Η οπτική επικοινωνία αφορά την μεταφορά πληροφοριών με χρήση οπτικών μέσων. Οι εικόνες, τα gifs, τα memes και τα emojis αποτελούν οπτικούς τρόπους επικοινωνίας.

Ουσιαστικά πρόκειται για υποκατάστατα της μη-λεκτικής επικοινωνίας και χρησιμοποιούνται, ώστε να ενισχύσουν την γραπτή επικοινωνία (κείμενο). Ένα gif για παράδειγμα, ως απάντηση σε κάτι που στέλνει ένας συνομιλητής μπορεί να μιμείται την έκφρασή μας, όταν διαβάσαμε το μήνυμά του. Δεν θα μπορούσαμε να μεταδώσουμε κάτι αντίστοιχο ως δέκτες του μηνύματος, χρησιμοποιώντας απλές λέξεις.

Η χρήση εικόνων έχει καταφέρει να αυξήσει κατά πολύ την πληροφορία που μεταφέρουμε στα μηνύματα κειμένου, χρειάζεται, ωστόσο, μέτρο και σωστή επιλογή περιεχομένου, ώστε να μην δώσουμε λάθος εντύπωση ή κουράσουμε τον συνομιλητή. Ο συγκεκριμένος τρόπος επικοινωνίας είναι ακατάλληλος για επαγγελματικές συνομιλίες.

Οδηγός Βελτίωσης Κοινωνικών Δεξιοτήτων

Γνωρίζοντας τους παρακάτω τρόπους επικοινωνίας, σειρά έχει να δεις πώς θα τους χρησιμοποιήσεις προς όφελός σου, εξουδετερώνοντας επικοινωνιακά εμπόδια και βελτιώνοντας τις επικοινωνιακές σου δεξιότητες.

• Επίλεξε το σωστό μέσο επικοινωνίας : Σωστό μέσο επικοινωνίας είναι αυτό που σου επιτρέπει, ανάλογα με την περίπτωση, να επικοινωνήσεις μέσα στα χρονικά περιθώρια που διαθέτεις, με τον λιγότερο δυνατό θόρυβο. Ο “θόρυβος” κατά την διάρκεια της επικοινωνίας είναι οτιδήποτε εμποδίζει την ολοκληρωμένη μετάδοση πληροφορίας. Συχνά παραδείγματα θορύβου είναι οι παρεμβολές και το αδύναμο σήμα στο τηλέφωνο, καθώς και η φασαρία στον χώρο που συνομιλείς. Πολλές φορές επιλέγουμε βιαστικά τρόπους επικοινωνίας, οι οποίοι δυσκολεύουν την συνεννόηση, αντί να την διευκολύνουν.

Το κάθε μέσο έχει τα δυνατά και τα αδύνατά του σημεία, τα οποία πρέπει να αξιολογούνται ανά περίπτωση. Για παράδειγμα, ένα sms έχει το πλεονέκτημα του μηδενικού θορύβου, ωστόσο μία συνομιλία πρόσωπο με πρόσωπο μεταφέρει πολύ μεγαλύτερο όγκο πληροφοριών σε αρκετά σύντομο χρονικό διάστημα.

• Απλή γλώσσα : Η αποτελεσματική επικοινωνία είναι αυτή που γίνεται εύκολα και γρήγορα κατανοητή. Χρησιμοποιώντας απλές λέξεις και καθαρό τρόπο ομιλίας, ο ακροατής αποκωδικοποιεί γρήγορα και με ακρίβεια αυτό που θες να πεις.
• Εξάσκηση : Όπως κάθε δεξιότητα, έτσι και η επικοινωνία απαιτεί εξάσκηση και συντήρηση προκειμένου να συνεχίσει να είναι αποτελεσματική. Στις μέρες μας, που η πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία έχει μειωθεί αισθητά, είναι σημαντικό να καταβάλεις επιπλέον προσπάθεια, ώστε να διατηρήσεις κοινωνικές επαφές, κατά προτίμηση πρόσωπο με πρόσωπο.

Αυτό γιατί σύμφωνα με έρευνες ο συγκεκριμένος τρόπος επικοινωνίας είναι πολύ πιο αποτελεσματικός στο να φέρνει πιο κοντά τους ανθρώπους, ώστε να δένονται συναισθηματικά. Αντίθετα, τα μηνύματα μέσω ήχου, κειμένου ή βίντεο σκοράρουν αισθητά χαμηλότερα στο να μεταδώσουν πληροφορίες που βασίζονται σε χαμόγελο, γέλιο, νεύματα και χειρονομίες.

• Αξιολόγησε τον εαυτό σου : Φυσικά δεν αρκεί να επικοινωνείς. Είναι σημαντικό να αναλύεις την πορεία των επικοινωνιακών σου δεξιοτήτων. Αν, για παράδειγμα, ο συνομιλητής σου αναζητά επιβεβαίωση για το αν τον ακούς, αυτό είναι δείγμα ότι υστερείς στην μη-λεκτική επικοινωνία ή ότι υπάρχει “θόρυβος” στο μέσο το οποίο έχετε επιλέξει.

Εάν οι ακροατές σε μία παρέα ζητούν διευκρινήσεις για κάτι που μόλις είπες, αυτό είναι σημάδι πως πρέπει να δώσεις περισσότερη βάση στην λεκτική επικοινωνία.

• Ρώτησε τους γύρω σου (feedback) : Δυστυχώς δεν είναι πάντα εφικτό να αξιολογήσεις επαρκώς τον εαυτό σου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορείς να ζητήσεις περισσότερες πληροφορίες από άτομα που εμπιστεύεσαι, ώστε να μάθεις πώς θα μπορούσες να διευκολύνεις τους συνομιλητές να σε καταλάβουν.

• Ενσυναίσθηση : Το να ακούς τον συνομιλητή είναι φυσικά απαραίτητο για αποτελεσματική επικοινωνία. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις αυτό δεν αρκεί. Πρέπει να μπορείς να μπεις στην θέση του, να δεις τα πράγματα από την δική του οπτική γωνία και να αφουγκραστείς τα συναισθήματά του. Έτσι, καταφέρνεις να συνδεθείς περισσότερο με αυτό που βιώνει και να μπορέσεις να συνεχίσεις την επικοινωνία με μεγαλύτερη ουσία και πιο εύστοχο περιεχόμενο.

• Αναγνώρισε τα εμπόδια : Τα εμπόδια στην επικοινωνία μπορούν να είναι αρκετά και εάν δεν εντοπιστούν ίσως μπλοκάρουν τελείως τις προσπάθειες ενός ατόμου να επικοινωνήσει. Γι’ αυτό, έχοντας υπόψιν τα παρακάτω βασικά εμπόδια, θα μπορείς να τα παρατηρείς και εν συνεχεία να εφαρμόσεις λύσεις, ώστε να τα ξεπεράσεις.

1. Προσωπικές και προκαθορισμένες αντιλήψεις : Απόφυγε να διαμορφώσεις γνώμη και να προβλέψεις τι θέλει να σου πει ο συνομιλητής πριν ολοκληρώσει αυτό που θέλει να πει. Πολλές φορές βασιζόμαστε σε προσωπικές προκαταλήψεις, οι οποίες λειτουργούν ως παρωπίδες και μπλοκάρουν την αποτελεσματική επικοινωνία.
2. Γλωσσικές και πολιτισμικές διαφορές : Αναλόγως με την ηλικία, την εθνικότητα και τον τόπο καταγωγής των συνομιλητών, πρέπει να αναπροσαρμόζεις όσα λες προκειμένου να γίνεις εύκολα κατανοητός. Για παράδειγμα, απόφυγε να χρησιμοποιείς αργκό όταν συνομιλείς με ένα ηλικιωμένο μέλος της οικογένειάς σου ή με τοπικούς ιδιωματισμούς, εάν βρίσκεσαι σε μία πόλη που δεν τους χρησιμοποιούν.
3. Χαμηλό επίπεδο πληροφόρησης : Κάθε στιγμή είναι σημαντικό να έχεις επίγνωση για το εάν οι συνομιλητές γνωρίζουν κάτι, χωρίς να θεωρείς πως είναι αυτονόητο ότι το γνωρίζουν. Επίσης, μετάφερε έγκυρες, μόνο, πληροφορίες. Η μετάδοση λανθασμένων πληροφοριών, όχι μόνο μπερδεύει, αλλά μπορεί να αυξήσει την δυσπιστία προς εσένα, καταστρέφοντας την επικοινωνία.

• Αξιοποίησε και πρόβαλε τις επικοινωνιακές σου δεξιότητες : Είναι σημαντικό να θυμάσαι πως η επικοινωνία δεν προκύπτει δια μαγείας. Πρέπει δύο άνθρωποι να συναντηθούν και κάποιος να ξεκινήσει τον διάλογο. Προσπάθησε να είσαι και να δείχνεις διαθέσιμος για επικοινωνία με τους γύρω σου, δείχνοντας με την γλώσσα του σώματος και τις επιλογές σου, πως δεν “κρύβεσαι”. Επιδίωξε να βρίσκεσαι σε περιβάλλοντα (βόλτες, χόμπυ) στα οποία η πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία είναι συχνή. Ενθάρρυνε τον διάλογο όταν αυτός προκύψει και απόφυγε μονολεκτικές ή μακροσκελείς απαντήσεις.

Η επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων είναι ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται και απαιτεί την προσοχή μας. Η εξέλιξη της προσωπικότητάς μας, αλλά και οι διακυμάνσεις της ψυχολογίας μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το πώς επικοινωνούμε και το κατά πόσο μας καταλαβαίνουν οι γύρω μας. Βελτιώνοντας τις επικοινωνιακές σου δεξιότητες, βελτιώνεις την κοινωνικότητα και την διάθεσή σου, αφού καταλαβαίνεις τους γύρω σου πιο εύκολα και αυτοί εσένα.

“Στις παρέες μου συνήθιζα να είμαι αρκετά ήσυχη, να μην μιλάω πολύ, γιατί θεωρούσα πως δεν μπορώ να προσφέρω κάτι στην συζήτηση. Κατάλαβα πως είχα λάθος εντύπωση για τα ζητήματα που ενδιαφέρουν τους υπόλοιπους, έτσι άρχισα να βρίσκω κοινά σημεία, να ξεκινώ τον διάλογο πάνω σε αυτά και όχι μόνο απολαμβάνω το να επικοινωνώ, αλλά ήταν κάτι που περίμεναν και οι γύρω μου από εμένα” Ν., 4^ο έτος

“Συνήθως αισθανόμουν άβολα κάθε φορά που επικοινωνούσα δια ζώσης, αλλά αντιλήφθηκα ότι η επικοινωνία χρειάζεται προσπάθεια, και δεν είναι κάτι που συμβαίνει από μόνο του. Οπότε, παρατήρησα πού έκανα λάθη και κυνήγησα καταστάσεις, τις οποίες πριν απέφευγα. Η επικοινωνία έγινε εύκολη, από την στιγμή που αντιλήφθηκα την ουσία της και το πώς έπρεπε να την προσεγγίσω.” Α., 5^ο έτος