Ένα από τα πιο συχνά αιτήματα που δέχεται η Δο.Συ.Π. και που εκφράζεται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους είναι το «θα ήθελα να γνωρίσω τον εαυτό μου». Ποιος όμως είναι τελικά αυτός ο εαυτός μας, που, ενώ μας συνοδεύει στο ταξίδι της ζωής μας από την αρχή ως το τέλος, χρειάζεται εμείς σε διάφορες φάσεις να τον ανακαλύψουμε ή να τον γνωρίσουμε ή και να τον συμπαθήσουμε για να πορευτούμε όσο πιο αρμονικά μαζί του;
Πολύ συχνά ακούγονται σχόλια που αφορούν διάφορες πτυχές της έννοιας του εαυτού όπως «Δεν έχω αυτοπεποίθηση», «Δεν μου αρέσει που είμαι…», «Είμαι αδύναμος χαρακτήρας», «Νιώθω άσχημος/-η», με τους περισσότερους να επικεντρώνονται σε όσα αντιλαμβάνονται ως αρνητικά στοιχεία της προσωπικότητάς τους. H έννοια του εαυτού δεν είναι κάτι μονοδιάστατο, αλλά σύμφωνα με τους Dermitzaki και Efklides (2000) «συνοψίζει αυτά που το άτομο αντιλαμβάνεται ή πιστεύει για τον εαυτό του (αυτό-αντίληψη), αλλά και το τι αισθάνεται για τον ίδιο (αυτό-εκτίμηση), τις πεποιθήσεις αυτό-αποτελεσματικότητας που έχει κάποιος και τι θεωρεί ότι πιστεύουν οι άλλοι για αυτόν/-ή».
Η εικόνα που έχει καθένας για τον εαυτό του αναπτύσσεται καθώς μεγαλώνει σε αλληλεπίδραση με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται. Από πολύ μικρό το παιδί εκφράζει κάποια χαρακτηριστικά, που ερμηνεύονται με κάποιους συγκεκριμένους τρόπους από την οικογένεια του, όπως επίσης και το ίδιο το παιδί αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει με κάποιους δικούς του τρόπους τη συμπεριφορά των οικείων του. Σταδιακά με το πέρασμα του χρόνου, καθώς αναπτύσσεται ο άνθρωπος και μέσα από τις σχέσεις στις οποίες συμμετέχει και αλληλεπιδρά, αρχίζει να δημιουργείται μια αίσθηση εαυτού που σταθεροποιείται κάπως προς το τέλος της εφηβείας. Ωστόσο πρόκειται για κάτι που διαρκώς βρίσκεται υπό εξέλιξη, καθώς στην πορεία της ζωής ο καθένας συναντά συνεχώς νέες εμπειρίες, οι οποίες τον αλλάξουν και τις οποίες χρειάζεται να ενσωματώσει στην εικόνα που έχει για τον ίδιο.
Συνήθως αφορμή για να εξετάσει κάποιος θέματα που αφορούν τον εαυτό του είναι οι διάφορες κρίσεις που εμφανίζονται στη ζωή του. Μία τέτοια κρίση είναι πιθανό να εμφανιστεί στη περίοδο των φοιτητικών χρόνων, όπου οι νέοι βρίσκονται στη φάση της αναδυόμενης ενηλικίωσης, ένα αναπτυξιακό στάδιο όπου οι νέοι δεν είναι έφηβοι αλλά δεν έχουν πλήρως τις ευθύνες ενός ενηλίκου. Μοιάζει ότι γεγονότα όπως ένας χωρισμός, αλλαγές στις παρέες ή ακόμη το γεγονός ότι μπορεί κάποιον να μην τον ικανοποιούν οι σπουδές του να δίνουν αφορμή για να ξεκινήσει αυτό το ταξίδι αναζήτησης του ποιος είμαι.
«Επέλεξα αυτές τις σπουδές γιατί άκουσα τους γονείς μου, αλλά εγώ θέλω να ασχοληθώ με τη δημοσιογραφία» Γ., 22 ετών
«Καταλαβαίνω ότι δεν με διασκεδάζουν τα ίδια πράγματα που διασκεδάζουν την παρέα μου, νιώθω διαφορετικός» Μ., 20 ετών
Ενώ η ζωή ξεκινά με τον άνθρωπο να εκφράζει μόνο τις προσωπικές του ανάγκες, στην πορεία όμως και μέσα από τις διαδικασίες κοινωνικοποίησης μαθαίνει να βάζει στην άκρη τις δικές του ανάγκες, δίνοντας βαρύτητα στο τι χρειάζεται να κάνει για να ευχαριστεί τους άλλους. Με αυτό τον τρόπο προσπαθεί να καλύψει μία πολύ βασική ανθρώπινη ανάγκη που είναι η ανάγκη να ανήκουμε σε ομάδες και να μας αγαπούν. Αυτή η αμφιθυμία ακολουθεί λίγο ή πολύ όλους τους ανθρώπους στη διάρκεια της ζωής τους, μιας που δεν είναι πάντα εφικτό αυτό που κάνει κάποιος να αρέσει στους άλλους. Η πρόκληση που υπάρχει, δεν είναι να επιλέξει κανείς αν θα ευχαριστήσει είτε τον εαυτό του είτε τους άλλους, αλλά να εντοπίσει τις δικές του ισορροπίες ως προς τον βαθμό στον οποίο ικανοποιεί τις προσωπικές του ανάγκες, διατηρώντας όμως τη σύνδεση του με τους σημαντικούς ανθρώπους της ζωής του. Η αίσθηση εσωτερικής ηρεμίας και ότι μπορεί κάποιος να διαχειριστεί τις όποιες κακοτοπιές μπορεί να εμφανιστούν, συνήθως σχετίζεται με την επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στις προσωπικές ανάγκες και στην αφοσίωση στους σημαντικούς άλλους.
Εκ των πραγμάτων αυτή είναι μία συνεχής και δυναμική διεργασία, που απαιτεί ο καθένας να έχει επαφή τόσο με την πλευρά των δικών του αναγκών, όσο και με την πλευρά της αφοσίωσης του στις σημαντικές για εκείνον σχέσεις. Δεν γίνεται αυτόματα, αλλά απαιτεί διάλειμμα από τους φρενήρεις ρυθμούς ζωής της σύγχρονης εποχής, δίνοντας χώρο στο να ακουστεί η εσωτερική φωνή του καθενός. Επιπλέον, είναι χρήσιμο να εντοπίζει κανείς τα αποθέματα του (σε επίπεδο φυσιολογίας, σχημάτων δράσης, συμβολισμών), τα οποία επηρεάζουν τη δράση του και τους τρόπους σχετίζεσθαι και να είναι σε θέση να τα αξιοποιεί. Τα παραπάνω χρειάζεται να συνδεθούν με το εξελικτικό καθήκον που έχει ο καθένας απέναντι στον εαυτό του, δηλαδή να αναπτύξει τα ταλέντα και τις δεξιότητές του, αλλά και απέναντι στην κοινότητα, με την έννοια του ωριμάζω και αναλαμβάνω περισσότερες ευθύνες.
Το να «ανακαλύψει» κανείς τον εαυτό του μοιάζει περισσότερο με ένα ταξίδι χωρίς ο προορισμός να είναι καθορισμένος, έχοντας εφόδιο έναν χάρτη που μπορεί να αλλάζει διαρκώς και με την πρόκληση να εντοπίσει τα προσωπικά του κρατήματα. Ο κάθε άνθρωπος καλείται να ισορροπήσει τις ποικίλες εσωτερικές του πλευρές, αλλά και κάθε νέα εμπειρία που βιώνει με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι σε θέση να σχετιστεί ουσιαστικά με τους άλλους ανθρώπους γύρω του, σε ένα περιβάλλον που επίσης βρίσκεται σε κατάσταση διαρκούς αλλαγής. Δεν πρόκειται για κάτι εύκολο, για αυτό και πολλοί επιλέγουν να ακολουθήσουν τα πλαίσια κανόνων που ρυθμίζουν την αρμόζουσα σε κάθε χώρο και χρόνο συμπεριφορά. Αλλά για όσους ξεκινήσουν αυτό το ταξίδι, όσο δύσκολο, ψυχοφθόρο, μοναχικό και αν είναι στην αρχή, η ικανοποίηση και η ηρεμία που προσφέρει, είναι η μεγαλύτερη ανταμοιβή και κάνει τις δυσκολίες να γίνονται τελικά εφόδια.