Η εμπειρία της φοιτητικής ζωής θέτει νέους όρους, όρια και προκλήσεις. Η απόσταση από το σπίτι και η αυτονομία που αυτή προσφέρει φέρνουν στο προσκήνιο διάθεση για δοκιμές και εξερεύνηση των ατομικών ορίων. Ποιος δεν σκέφτηκε: «Ας πιώ λίγο παραπάνω, ποιος θα με μαλώσει;», «ας δοκιμάσω να καπνίσω ένα τσιγάρο, αν δεν μου αρέσει θα το σταματήσω», «ας καθίσω λίγο ακόμα στον υπολογιστή, να παίξω ακόμα ένα παιχνίδι».  Αναμφίβολα, στη φοιτητική ζωή ο χρόνος είναι δικός σου και η αυτονομία στις επιλογές σου είναι μάλλον δική σου υπόθεση. Όμως, επειδή και το ένα και το άλλο είναι καινούργια «προνόμια» συχνά τα πράγματα παίρνουν δυσάρεστη τροπή και το «αστείο», το «αθώο» και το «ασφαλές» εξαλλάσσονται σε εξαρτήσεις από ουσίες ή/και συνήθειες που βλάπτουν σοβαρά τη σωματική και ψυχική σου υγεία.

• Τι σημαίνει εξάρτηση;

Εξάρτηση είναι η παρόρμηση να επαναλαμβάνει κάποιος μια συμπεριφορά ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα αυτής και να μην μπορεί να κάνει χωρίς το αντικείμενο της εξάρτησης του.

Ένα άτομο μπορεί να εξαρτηθεί από ουσίες, όπως:

• Η νικοτίνη. Πολλοί νέοι ξεκινούν το κάπνισμα κατά τη διάρκεια της φοιτητικής ζωής. Άλλοι καπνίζουν από το σχολείο. Στη διάρκεια της φοιτητικής ζωής η απουσία γονικού ελέγχου αποτελεί «εύκολο» επιχείρημα για να μετατραπεί το κάπνισμα σε συστηματική συνήθεια.
• Το αλκοόλ. Πολλοί νέοι άνθρωποι συνδέουν την υπερκατανάλωση αλκοόλ με την ενηλικίωσή τους. Σκέπτονται ότι πίνουν επειδή πίνουν οι μεγάλοι και αν «αντέχουν» στο ποτό, αυτό σημαίνει ότι είναι δυνατοί. Άλλοι ακολουθούν τη μυθοπλαστική οδό της κατάχρησης του αλκοόλ ως μέσο διαχείρισης προσωπικών, συναισθηματικών και ψυχολογικών δυσκολιών.
• Τα ναρκωτικά. Κάποιες φορές αρκεί μόνο μία δοκιμή, στην αρχή με τα πιο «ελαφριά» ναρκωτικά, όπως το χασίς ή με χάπια, θεωρώντας τα ως κάτι ακίνδυνο ή απλά «για μία φορά». Έτσι, πολλοί πέφτουν στην παγίδα και εισέρχονται σε ένα φαύλο κύκλο από τον οποίο πολλές φορές αδυνατούν να ξεφύγουν.

Ένα άτομο μπορεί να εξαρτηθεί από συνήθειες και δραστηριότητες όπως:

• Το διαδίκτυο. Αναμφίβολα, αποτελεί έναν εθιστικό παράγοντα για μικρούς και μεγάλους, ιδίως όμως για τη νεανική ηλικία. Οι άπειρες δυνατότητες που προσφέρει, όπως η ψυχαγωγία, τα παιχνίδια και τα social media το κάνουν ιδιαίτερα ελκυστικό ειδικά στη φοιτητική ζωή που ο ελεύθερος χρόνος είναι αυξημένος. Όταν αντιληφθείς ότι δυσκολεύεσαι να ελέγξεις το χρόνο που περνάς online, είναι ήδη αργά.
• Τα τυχερά παιχνίδια. Το στοίχημα όπως και άλλα τυχερά παιχνίδια, ηλεκτρονικά ή μη, προσελκύουν την προσοχή του φοιτητή ο οποίος επιθυμώντας να κερδίσει εύκολα χρήματα, καταλήγει να χάνει αυτά που έχει. Κάπως έτσι, ξεκινάει ένας ακόμη φαύλος κύκλος, όπου ο νέος προσπαθεί να «ρεφάρει» τα χρήματα που έχασε, συνήθως χωρίς επιτυχία. Ο τζόγος δεν είναι η λύση στις οικονομικές δυσχέρειες και το μόνο βέβαιο είναι ότι από αυτή τη δραστηριότητα κανείς δεν κέρδισε.

Η εξάρτηση από ουσίες χαρακτηρίζεται από την έντονη ανάγκη του ατόμου να συνεχίσει να λαμβάνει την ουσία παρά τις αρνητικές συνέπειες από τη λήψη της.

Η εξάρτηση διακρίνεται σε:

• Σωματική: κατάσταση στην οποία η συστηματική χρήση μιας ουσίας είναι απαραίτητη για τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού. Ο οργανισμός ‘μαθαίνει’ να λειτουργεί υπό την επήρεια της ουσίας με αποτέλεσμα, αν το άτομο διακόψει απότομα τη χρήση της ουσίας, βιώνει συμπτώματα στέρησης, έντονα δηλαδή σωματικά ενοχλήματα («στερητικό σύνδρομο»).
• Ψυχική: κατάσταση που συνοδεύει όλες τις περιπτώσεις εξάρτησης όπου η συστηματική επανάληψη της χρήσης μιας ουσίας είναι απαραίτητη για την ψυχική συνοχή του ατόμου. Το άτομο νιώθει ότι δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στη ζωή του χωρίς την ουσία.

Για να χαρακτηριστεί κάποιος εξαρτημένος θα πρέπει να εμφανίζει κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα:

• Το άτομο επιθυμεί έντονα τη χρήση της ουσίας.
• Το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει ή να μειώσει τη χρήση της ουσίας.
• Χρειάζεται να λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες δόσεις για να επιτύχει τα ίδια αποτελέσματα – φαινόμενο της «ανοχής» σε μια ουσία.
• Εμφανίζει σωματικά ή / και ψυχολογικά συμπτώματα – σύνδρομο στέρησης – όταν διακόπτει ή μειώνει τη χρήση της ουσίας.
• Βιώνει αρνητικές συνέπειες στη ζωή του λόγω της χρήσης της ουσίας, όπως σωματικά ή /και ψυχικά προβλήματα, μειωμένη απόδοση σε σημαντικούς τομείς.
• Εγκαταλείπει ή αδιαφορεί για σημαντικές δραστηριότητες όπως η εργασία ή τις σπουδές του, οι σχέσεις με τους φίλους, το σύντροφο, την οικογένεια, τα χόμπι του κ.α.
• Καταναλώνει σημαντικό χρόνο για την αναζήτηση, χρήση και αντιμετώπιση των επιδράσεων της ουσίας.

• Ποιες είναι οι αιτίες της εξάρτησης;

Η εξάρτηση είναι αποτέλεσμα πολλών και σύνθετων παραγόντων. Μερικοί από αυτούς είναι  η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η αδυναμία διαχείρισης δυσάρεστων συναισθημάτων όπως η λύπη, ο θυμός, η απογοήτευση, ο φόβος, η ανία, η απουσία στόχων,  η έλλειψη μιας αποτελεσματικής επικοινωνίας μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον, η πίεση των συνομηλίκων, ο σύγχρονος τρόπος ζωής κτλ. Μέσα από την εξάρτηση το άτομο ελπίζει ότι αλλάζοντας τη διάθεσή του θα βρει διέξοδο στις δυσκολίες του.  Στην πραγματικότητα όμως παγιδεύεται σε μία κατάσταση, όπου τα προβλήματα όχι μόνο δεν αντιμετωπίζονται αλλά γίνονται ακόμα περισσότερα.

• Ποιες είναι οι συνέπειες της κάθε εξάρτησης;

Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί το γεγονός ότι η κάθε εξάρτηση οδηγεί σε επικίνδυνες και βλαβερές σωματικές και ψυχικές επιπτώσεις για το άτομο. Ειδικότερα:

• Το κάπνισμα, μπορεί να οδηγήσει σε μία σειρά από σοβαρές παθήσεις, καθώς αυξάνει συντριπτικά την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου σε σχέση με τους μη καπνίζοντες.
• Η συχνή κατανάλωση αλκοόλ βλάπτει σοβαρά το συκώτι, το στομάχι και τον εγκέφαλο, μειώνει τη συγκέντρωση και προκαλεί λιποθυμικά επεισόδια.
• Οι συνέπειες από τη χρήση των ναρκωτικών ποικίλουν και εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό απ’ τους παράγοντες (π.χ. το περιεχόμενο της ναρκωτικής ουσίας, ο τρόπος λήψης, η διάρκεια της χρήσης κτλ.), ωστόσο, είναι ξεκάθαρο ότι προκαλούν διάφορα προβλήματα υγείας.
• Η εξάρτηση από το διαδίκτυο εκτός από διάφορα προβλήματα στη στάση του σώματος ή στην όραση λόγω της υπερβολικής χρήσης του, πολλές φορές δημιουργεί άγχος, διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων, προβλήματα στην αντίληψη, κατάχρηση άλλων εθιστικών ουσιών, κοινωνική φοβία.
• Ο εθισμός στα τυχερά παιχνίδια συχνά συνεπάγεται απώλεια χρημάτων αλλά και μια σειρά από ψυχολογικές συνέπειες όπως αισθήματα ενοχής, νεύρα και ευερεθιστότητα ή αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές.
• Ενίοτε παρατηρείται μια προσωρινή ανακούφιση από αρνητικά συναισθήματα(πόνος, φόβος, λύπη) και έντονη επιστροφή τους μετά την επίδραση, ψυχοπάθειες, παράνοιες, απάθεια.
• Κοινωνική απομόνωση , μοναξιά, συγκρούσεις και δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις, ψυχοσεξουαλικές δυσλειτουργίες.

• Πρόληψη

Προλαμβάνω σημαίνει λαμβάνω έγκαιρα τα μέτρα μου, ώστε να προστατέψω τον εαυτό μου από πιθανούς κινδύνους. Κάποιες βασικές συμβουλές ίσως βοηθήσουν σε αυτό:

• Συνειδητοποίησε την αξία της σωματικής και ψυχικής υγείας, δεν χρειάζεται να καταφύγεις σε ουσίες για να νιώσεις καλύτερα.
• Μία απλή δοκιμή δεν είναι πάντοτε αθώα.
• Μίλα σε κάποιον φίλο σου ή στην οικογένειά σου, αν σε απασχολεί κάτι, μην το περνάς μόνος.
• Βάζε όρια στον εαυτό σου, ιεράρχησε τις ανάγκες σου.
• Ασχολήσου με κάτι δημιουργικό, όπως η τέχνη.
• Ο αθλητισμός βοηθάει στη διατήρηση καλής σωματικής υγείας και στην αίσθηση ευεξίας.

Η φοιτητική ζωή είναι η περίοδος κατά την οποία η νέα / ο νέος προσπαθεί να ανακαλύψει τα όρια του εαυτού του. Μέσα σ’ αυτήν την διαδρομή, όμως, κάποιοι/ες ξεπερνούν αυτά τα όρια και αναπτύσσουν εξαρτητικές συμπεριφορές απέναντι σε ουσίες, συνήθειες ή δραστηριότητες. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή σ’ αυτόν το νέο τρόπο ζωής, γιατί όσο κι αν κάποιες συνήθειες μπορεί να φαίνονται αθώες, τελικά δεν είναι. Ακόμη κι έτσι, όμως, η κατάσταση είναι αναστρέψιμη αρκεί να συνειδητοποιήσει κανείς ότι η πιο σημαντική εξάρτηση, είναι η εξάρτηση από τη ζωή.

Επικοινωνία

Τηλεφωνικό Κέντρο

(εξυπηρετεί τους φοιτητές και των τεσσάρων πόλεων όπου εδρεύει το Δ.Π.Θ.):

25310-39050 & 25310-39163

E–mail: dosyp@duth.gr