Πολλοί νέοι ενήλικες σήμερα εξαρτώνται οικονομικά από τους γονείς τους για περισσότερο χρόνο από ό,τι θα ήθελαν, γεγονός που τους δημιουργεί δυσφορία. Η δυσφορία αυτή δε δρα συνήθως κινητοποιητικά ώστε ο νέος να κάνει τα βήματα που απαιτούνται για να ζει μακροπρόθεσμα αυτόνομα. Αντιθέτως,εισέρχεται σε ένα φαύλο κύκλο στρες- αίσθησης αναποτελεσματικότητας, ο οποίος τείνει να επαναλαμβάνεται. Στο παρόν κείμενο θα γίνει λόγος για τις συνθήκες, μέσα στις οποίες δημιουργείται αυτός ο φαύλος κύκλος, καθώς και για τις εναλλακτικές δυνατότητες διαχείρισης της κατάστασης.
«Νιώθω ενοχές που δεν είμαι ανεξάρτητος. Οι ενοχές δεν με αφήνουν να διαβάσω ή να πάω παρακάτω με τη ζωή μου. Όσο δε διαβάζω και δεν πηγαίνω παρακάτω, οι ενοχές μου φουντώνουν. Οι άλλοι περιμένουν πράγματα από εμένα και νιώθω ότι τους απογοητεύω. Νιώθω ότι είμαι σε αδιέξοδο».
Π. Φοιτητής Δ.Π.Θ., 24 ετών
Παράγοντες που παρεμποδίζουν την οικονομική ανεξαρτησία
1.Οι λόγοι για τους οποίους ένας νέος ενήλικας στηρίζεται οικονομικά από την οικογένειά του είναι πολλοί και είναι κυρίως κοινωνικοί. Οι δυσμενείς οικονομικές συνθήκες, η δυσκολία εύρεσης εργασίας που να αποφέρει αρκετά ώστε να μπορεί να ζήσει, ο περιορισμός του χρόνου λόγω σπουδών, είναι κάποιοι από τους λόγους αυτούς. Παράλληλα, στην Ελλάδα, παραδοσιακά το ξεκίνημα της ζωής των νέων ως ενήλικες αναλαμβάνεται από την οικογένεια και όχι από το κράτος. Δε δίνονται δηλαδή εναύσματα από την Πολιτεία ώστε να μπορέσουν να βγουν οι νέοι με ασφάλεια στην αγορά εργασίας. Άρα η οικογένεια, με τις δυνατότητες που η κάθε μία διαθέτει, υποστηρίζει τον νέο στα πρώτα του βήματα. Αυτή η υποστήριξη όμως μπορεί να γίνεται περισσότερο πολύπλοκη λόγω των παράλληλων διαδικασιών εξέλιξης της ίδιας της οικογένειας.
2.Η «αποκόλληση» του ενήλικου παιδιού από το σπίτι σηματοδοτεί θεμελιώδεις αλλαγές για όλη την οικογένεια. Η μετάβαση από την παιδική- εφηβική στην ενήλικη ζωή μπορεί να είναι μία περίοδος με έντονα συναισθήματα, αμφιταλαντεύσεις, και αναδιαρθρώσεις στις σχέσειςτόσο του ίδιου του ατόμου όσο και των κοντινών του. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους μία οικογένεια διανύει αυτή την εξελικτική φάση ζωής. Μπορεί για παράδειγμα, να αποτελέσει μία σταθερή δομή για την ανάπτυξη δεξιοτήτων του παιδιού με στόχο την ενίσχυση της αυτονομίας του. Να του προσφέρει δηλαδή την υποστήριξη που χρειάζεται για να μπορεί να παίρνει την απόστασή του από την οικογενειακή φωλιά με ασφάλεια και αυτοπεποίθηση. Από την άλλη, μπορεί η απομάκρυνση του παιδιού να δημιουργήσει μία αίσθηση απειλής στους γονείς. Απειλείται δηλαδή η συνοχή της οικογένειας με την μορφή που είχε μέχρι τότε. Ως αποτέλεσμα, οι γονείς αντί να υποστηρίξουν την αυτονόμηση του νεαρού μέλους, πιθανώς να ανθίστανται σε αυτή και να της βάζουν εμπόδια. Αυτή δεν είναι βέβαια μία συνειδητή διαδικασία και έχει να κάνει συνήθως με την έλλειψη δεξιοτήτων των γονιών να ανταπεξέλθουν στις αλλαγές που απαιτούνται από τους ίδιους, όταν τα παιδιά τους μεγαλώνουν.
- Ένας τρίτος παράγοντας που δε δρα βοηθητικά στην αυτονόμηση του ατόμου σχετίζεται με τις τωρινές απαιτήσεις που έχει να αντιμετωπίσει όταν ξεκινάει την ενήλικη ζωή του. Οι νέοι σήμερα καλούνται να ανταπεξέλθουν με ταχύτητα, ευελιξία, και αποτελεσματικότητα σε εκπαιδευτικές ή και επαγγελματικές απαιτήσεις. Υπάρχει η προσδοκία να δημιουργήσουν κάτι ιδιαίτερο και μοναδικό, μέσα σε τόσους άλλους που προσπαθούν ακριβώς το ίδιο: να ξεχωρίσουν για να επιτύχουν.Τόσο η εκπαιδευτική όσο και η επαγγελματική πορεία δεν είναι προδιαγεγραμμένες και σίγουρες όπως παλαιότερα. Προσφέρεται πλέον ένα τεράστιο εύρος επιλογών και δυνατοτήτων, οι οποίες δίνουν μεν ελευθερία κινήσεων, μπορεί όμως παράλληλα να δημιουργούν μπέρδεμα και ανασφάλεια.
Θα μπορούσαμε λοιπόν να ισχυριστούμε βάσει των παραπάνω, ότι η οικονομική εξάρτηση δεν αποτελεί απαραίτητα επαρκή λόγο για την πρόκληση δυσφορίας.Για να γίνει πρόβλημα αυτή για το άτομο απαιτείται ένας συνδυασμός δυσμενών συνθηκών, που θα συμβάλλουν στην επιμήκυνση της δυσφορίας του και της αδυναμίας εύρεσης λύσεων. Παρακάτω δίνονται κάποιες προτάσεις με στόχο την ανακούφιση του ατόμου από την αίσθηση αδιεξόδου:
- Αντιμετώπιση της τωρινής ζωής μου ως το καλύτερο δυνατό σενάριο για τώρα, σε αντίθεση με την ιδέα ότι τώρα είμαι σε διαδικασία αναμονής μέχρι να αυτονομηθώ οικονομικά και να ξεκινήσω να ζω κανονικά.
- Συμμαχία με τον εαυτό μου ως αναγκαία προϋπόθεση για να μπορέσω να προχωρήσω. Αυτή συνεπάγεται την αποδοχή και φροντίδα και των πιο σκοτεινών και ταλαιπωρημένων κομματιών μου.
- Συνειδητοποίησητης απαιτητικής περιόδου που διανύω καιειλικρινής εκτίμηση αυτών που μέχρι τώρα έχω καταφέρει.Αντί να μου βάζω αυστηρές προθεσμίες στις αποφάσεις που πρέπει να πάρω ή σε αυτά που πρέπει να φέρω εις πέρας, κάνω ανά τακτά χρονικά διαστήματα μία επικαιροποίηση για να βλέπω που βρίσκομαι ως προς αυτές και τι έχω καταφέρει έως τώρα. Μόνο εάν προχωρώ με γνώμονα τι έχω καταφέρει, θα έχω έναν οδηγό για να συνεχίζω.
- Δημιουργία βαθύτερων και ασφαλών δεσμών με τους ανθρώπους που νιώθω άνετα σε συνδυασμό με την αποδοχή των ανασφαλών δεσμών στη ζωή μου. Σταματώ δηλαδή να κοπιάζω για να βασιστώ σε σχέσεις που με δυσκολεύουν και με απογοητεύουν και στρέφομαι περισσότερο σε αυτές που με γεμίζουν κουράγιο και αγάπη.
- Κάνω πολύ μικρά βήματα προς την ανάληψη ευθυνών, ακόμη και αν δεν απαιτείται ακόμη από το οικογενειακό, ακαδημαϊκό, επαγγελματικό μου περιβάλλον. Όσο παραπάνω αναλαμβάνω την ευθύνη του εαυτού μου, τόσο περισσότερη εμπιστοσύνη αποκτώ και αντίστροφα.
- Αξιοποίηση φορέων/ συλλογικοτήτων, στις οποίες μπορώ να απευθυνθώ για να πάρω υποστήριξη, να ενταχθώ σε ομάδες, να εμπνευστώ.
Όπως πολλά άλλα καθημερινά προβλήματα, έτσι και τη δυσφορία για την έλλειψη οικονομικής ανεξαρτησίας, όταν γίνεται ιδιαίτερα επιβαρυντική, μπορούμε να τη δούμε ως ένδειξη για άλλες δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε και οι οποίες μας φοβίζουν και μας ανησυχούν τόσο ώστε δεν μπορούμε να τις δούμε καθαρά. Αντί για την αναμονή μεγάλων αλλαγών που θα βελτιώσουν τη ζωή μας η ιδέα του παρόντος κείμενου είναι να κάνουμε μικρά βήματα αλλαγής ομορφαίνοντας αυτό που τώρα βιώνουμε κάνοντας παράλληλα σχέδια για το μέλλον που έρχεται.