Στη ζωή μας οι απώλειες ανήκουν στην καθημερινότητά μας. Κάποιες είναι μικρές και κάποιες μεγάλες. Αυτές μπορεί να είναι ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, η μετακόμιση, ένας χωρισμός, απώλεια υγείας , απώλεια εργασίας κ.α.,στις οποίες οι άνθρωποι βιώνουν πένθος. Παρά το γεγονός ότι έχουν διατυπωθεί πολλές αξιόλογες θεωρίες σχετικά με το πένθος, δεν έχει προκύψει ένας ικανός ορισμός της έννοιας του πένθους. Σύμφωνα με τον Freud,με τον όρο πένθος νοείται η ψυχολογική κατάσταση που προκαλείται σε έναν άνθρωπο από το χαμό ενός αγαπημένου του προσώπου και είναι το σύνολο της επώδυνης εσωτερικής διεργασίας που πραγματοποιείται μέσα σε μια πραγματική απώλεια, με στόχο να την αποδεχτεί και να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα. Το πένθος περιλαμβάνει φυσιολογικές αντιδράσεις που συχνά οι άνθρωποι αν δεν έχουν βιώσει από νωρίς απώλειες, τους είναι δύσκολο να γνωρίζουν ποιες είναι, δυσκολεύονται να καταλάβουν τις αντιδράσεις των άλλων ή και τις δικές τους.
«Η μητέρα μου πέθανε το καλοκαίρι που έδινα πανελλήνιες από καρκίνο. Κατέρρευσε όλος ο κόσμος μου. Στην αρχή μου ήταν αδιανόητο, νόμιζα πως βλέπω εφιάλτη, πως τρελάθηκα. Δεν μπορούσα να κοιμηθώ, να φάω, να λειτουργήσω. Τώρα πια κάθε μέρα μαθαίνω να ζω μ αυτό» Π. 5ο έτος
«Όταν πέθανε η γιαγιά μου που με μεγάλωσε ένα μήνα πονούσε το στομάχι μου, ζαλιζόμουν, είχα ταχυκαρδία και θυμάμαι πως είχα επισκεφθεί με τη μητέρα μου πολλούς γιατρούς οι οποίοι δεν μου έβρισκαν κάτι. Δεν έκλαιγα, μόνο σκεφτόμουν, ήμουν θυμωμένη» Κ.4ο έτος
Φυσιολογικές αντιδράσεις στο πένθος
Οι άνθρωποι συχνά περιγράφουν μια κατάσταση σοκ μετά το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου. Σε συναισθηματικό επίπεδο μπορεί να νιώθουν θλίψη, θυμό, ενοχές, αναζήτηση του προσώπου που πέθανε και λαχτάρα για επανασύνδεση. Μπορεί να νιώθουν φόβο, άγχος, μια αίσθηση αδυναμίας και ανημπόριας, μοναξιά και ευερεθιστότητα. Μερικοί μπορεί να έχουν δυσκολίες στον ύπνο ενώ άλλοι μπορεί να εκδηλώσουν σωματικά συμπτώματα. Στην απώλεια το άτομο μπορεί να αντιδρά σε σωματικό επίπεδο και να αισθάνεται πως δεν έχει ενέργεια, εξάντληση, μυική αδυναμία, ένα σφίξιμο στο στήθος, κόμπο στο λαιμό, αίσθηση κενού στο στομάχι – ναυτία, δυσκολίες στην κατάποση – ξηροστομία, γαστρεντερικές διαταραχές, αρρυθμίες, ευαισθησία στο θόρυβο, αίσθηση ότι δεν είναι ο εαυτός του. Ακόμη μερικοί άνθρωποι αισθάνονται αναστάτωση για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά το θάνατο. Αυτή η αναστάτωση που συχνά συνοδεύεται από υπερδραστηριότητα, μερικές φορές ανέρχεται σε πανικό. Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου είτε είναι ξαφνικός είτε είναι κανείς προετοιμασμένος για κάτι τέτοιο, αποτελεί μια επώδυνη εμπειρία για τον άνθρωπο. Τις πρώτες εβδομάδες και μήνες μετά το πένθος , πολλά άτομα αισθάνονται ότι αρχίζουν να τρελαίνονται, επειδή έχουν παράξενες εμπειρίες. Συχνά, νομίζουν ότι είδαν , άκουσαν ή ένιωσαν το πεθαμένο αγαπημένο πρόσωπο κοντά τους , εμπειρίες φυσιολογικές μετά το θάνατο.
Τα συναισθήματα συνήθως εναλλάσσονται με καταθλιπτική διάθεση, εύκολο κλάμα, κούραση και ελλιπή διάθεση. Οι σκέψεις επίσης πολλές «θα μπορούσα να είχα κάνει κάτι αλλιώς;», «γιατί με άφησε;» και τα ερωτήματα προς τον εαυτό συχνά υπαρξιακά «ποιο το νόημα να συνεχίσω;». Στη διαδικασία του πένθους συχνά η αντίδραση των άλλων ανθρώπων επιφέρει δυσκολίες για το άτομο που πενθεί. Μερικές φορές δεν ξέρουν τι να πουν, πως να το πουν ή τι να κάνουν μαζί του με αποτέλεσμα να λειτουργούν κάπως ακυρωτικά ως προς το συναίσθημα του πενθούντα «μην κλαις, μη στεναχωριέσαι» ή εξαιτίας αυτή της δυσκολία τους να αποφεύγουν το άτομο που πενθεί.
Το πένθος αποτελεί πάντα μια πολύ δύσκολη περίοδο, αλλά υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να διευκολυνθούμε:
- Είναι πολύ σημαντικό να μη βιαστείς καθώς δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη συνταγή ή κάποιος καθορισμένος χρόνος για το πένθος
- Ο κάθε άνθρωπος επεξεργάζεται τις εμπειρίες του με τον δικό του διαφορετικό τρόπο
- Είναι ωφέλιμο να μιλάς με άλλους ανθρώπους για το πως αισθάνεσαι και να μην κλείνεσαι στον εαυτό σου
- Τον πρώτο καιρό να προσπαθήσεις να έχεις κάποιον δίπλα σου για να διευθετήσει κάποια σημαντικά θέματα που τυχόν προκύψουν όπως τα διαδικαστικά της κηδείας ή θέματα σπιτιού, κληρονομιάς κτλ
- Να προσέχεις την υγεία σου, κάνοντας μια σωστή διατροφή και έχοντας επαρκή ξεκούραση
- Επίσης, σημαντικό είναι να φροντίσεις να διατηρήσεις κοινωνικές επαφές και σχέσεις, να συναναστρέφεσαι και όσο και αν είναι δύσκολο να παρακολουθείς κοινωνικές εκδηλώσεις και να μην απομονώνεσαι
- Στην περίπτωση που αναγνωρίσεις ότι δυσκολεύεσαι πολύ μπορείς να απευθυνθείς σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας
- Τέλος, η οικογένεια και οι φίλοι μπορούν να βοηθήσουν σε αυτή τη δύσκολη περίοδο.
Η διαδικασία του πένθους είναι σταδιακή, μακρά και διαρκής. Χρειάζεται χώρος και χρόνος προκειμένου το άτομο να μπορέσει να «χωρέσει» μέσα του, στο δικό του ρυθμό, την απώλεια και να επαναεπενδύσει εκ νέου στη ζωή.