Είναι συχνό φαινόμενο στις μέρες μας να ακούμε να μιλούν για τοξικές σχέσεις. Αυτές αφορούν και μπορεί να περιλαμβάνουν τον σύντροφο, φίλους, συγγενείς, συνεργάτες, ακόμα και μέλη της οικογένειας. Τι είναι όμως ένα τοξικό άτομο; Είναι εκείνο που θεωρεί πως τα πάντα γυρίζουν γύρω του και πως όλοι πρέπει να ασχολούνται μαζί του. Συνήθως, θέλει να επιβάλει την γνώμη του και να έχει την απόλυτη επιρροή στη ζωή κάποιου. Τις περισσότερες φορές, η επικοινωνία που αναπτύσσεται μεταξύ αυτού και ενός άλλου ατόμου δεν μπορεί παρά να έχει αρνητικές συνέπειες, τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά. Τα σημάδια που προδίδουν ότι βρίσκεται κανείς σε τέτοιου είδους σχέση είναι άλλοτε εμφανή, αλλά σε άλλες περιπτώσεις μη εμφανή με αποτέλεσμα να προκύπτει δυσκολία στην οριοθέτηση.

            Τοξική σχέση είναι όταν η συμπεριφορά του τοξικού ατόμου είναι επιβλαβής, καταπιεστική και γενικά έχει αρνητικό αντίκτυπο με διάφορους τρόπους στην ποιότητα της ζωής του ατόμου το οποίο αναγκάζεται να την υποστεί. Αυτές οι συμπεριφορές επηρεάζουν την ψυχολογία σε τέτοιο βαθμό που να μην μπορεί να λειτουργήσει φυσιολογικά στις καθημερινές ασχολίες του. Σαφώς και υπάρχουν διαφορετικά είδη συμπεριφορών που κυμαίνονται από μια ψυχοφθόρα αλληλεξάρτηση έως την ψυχική ή/και σωματική κακοποίηση.

 ‹‹ Η σχέση με τον σύντροφό μου είναι δύσκολη. Κατάλαβα πως αυτό συμβαίνει εξαιτίας της τάσης του να κυριαρχεί  πάνω μου, στις συνήθειες μου, στις παρέες μου. Θέλει συνεχώς να με ελέγχει. Αντιλαμβάνομαι ότι κάτι γίνεται με εμένα και δεν μπορώ να βάλω όρια, να πω όχι››.

Μ. 3^ο έτος φοιτήτρια

 Οι τοξικές σχέσεις είναι δυνατόν να επηρεάζουν  σε βάθος την ζωή μας. Όταν έχουμε να κάνουμε πχ. με ένα χειριστικό άτομο, η τοξικότητα μπορεί να αφορά έως και κακοποίηση σε σωματικό επίπεδο, συμπεριλαμβανόμενου και  του ψυχικού. Το άτομο, που θεωρητικά είναι το θύμα των καταστάσεων, εξ αρχής δεν συνειδητοποιεί το μέγεθος και την τροπή των συμβάντων, έχοντας την αίσθηση πως είναι φυσιολογικό όλο αυτό που συμβαίνει με αποτέλεσμα να μην βάζει όρια ή να μην προβάλλει αντίσταση. Έτσι, η τοξικότητα συνεχίζει να υφίσταται και να χειροτερεύει. Ο αποδέκτης συνήθως  νιώθει παγιδευμένος, ελεγχόμενος, εξαντλημένος, ακόμα και σε απομόνωση από το υπόλοιπο κοινωνικό περιβάλλον του.

            Αξίζει να σημειωθεί, πως υπάρχουν διαφορετικοί τύποι τοξικών προσωπικοτήτων με  διαφορετική τακτική προς τον αποδέκτη και αντίστοιχα αποτελέσματα. Το άτομο που το βιώνει, χάνει την αυτοεκτίμηση του, δυσκολεύεται να είναι σε επαφή με  τα όρια του και έχει αρνητική διάθεση επηρεάζοντας σημαντικά την ευημερία του. Είναι γεγονός πως σε τέτοιου είδους σχέσεις επικρατεί ανασφάλεια, έλεγχος και καταπίεση. Πολύ συχνά, ο αποδέκτης νιώθει τέτοια έλλειψη ενέργειας που δεν μπορεί να ολοκληρώσει ούτε τις καθημερινές υποχρεώσεις του. Υπάρχουν περιπτώσεις, όπου με μια αλλαγή στη δυναμική της σχέσης υπάρχει η δυνατότητα να βελτιωθεί ή να εξαλειφθεί η κατάσταση.

Οδηγός καλών πρακτικών

Μερικοί τρόποι διαχείρισης της τοξικότητας στις σχέσεις:

• Αποφύγετε τη λέξη “Συγνώμη”: Είναι τακτική των χειριστικών ατόμων να δημιουργούν τύψεις και ενοχές. Όταν απολογούμαστε απλά κάνουμε χειρότερα τα πράγματα δίνοντας περαιτέρω χώρο να επαναλαμβάνονται χειριστικές συμπεριφορές.
• Θέστε τα όρια σας: Η τοξική προσωπικότητα αθετεί και καταπατεί κάθε όριο. Πόσο μάλλον, όταν δεν τα έχουμε θέσει ξεκάθαρα από την πλευρά μας. Εκφραστείτε συγκεκριμένα και σαφήνεια.
• Διεκδικείστε τα θέλω σας, τις ανάγκες σας: Τολμήστε να διεκδικήσετε αυτά που θέλετε σε πρακτικό και συναισθηματικό επίπεδο. Μην κάνετε συμφωνίες για θέματα που είναι καθαρά δική σας προσωπική υπόθεση.
• Συζητήστε ανοιχτά το πρόβλημα: Αναλάβετε την ευθύνη από την πλευρά σας και ζητήστε να μιλήσετε για την τοξικότητα στην σχέση σας.
• Περάστε λιγότερο χρόνο μαζί τους: Αν υπάρχει η δυνατότητα, προσπαθήστε να περιορίσετε τον χρόνο που διαθέτετε μαζί τους. Προσπαθήστε να αποφύγετε την επαφή ώστε να δείτε με ευκρίνεια το πως αισθάνεστε μακριά τους.
• Βρείτε τα με τον εαυτό σας: Κανείς δεν μπορεί να σας κρίνει για το ποιον σας, τις δυνατότητες σας και την προσωπικότητα σας. Δυναμώστε την φωνή μέσα σας, αλλά και έξω από εσάς.
• Δώστε χρόνο στην σχέση: Αν αποφασίσατε πως για τους λόγους σας θέλετε να συνεχίσετε αυτή την σχέση, δώστε της χρόνο.
• Κρατήστε απόσταση: Αν αποφασίσατε πως δεν μπορείτε να ανεχτείτε άλλο αυτή την κατάσταση διαγράψτε την τελείως από την ζωή σας. Η πλήρης και οριστική απομάκρυνση σας είναι η μόνη λύση.

Είναι σημαντικό να θυμάστε πως εμείς είμαστε υπεύθυνοι για την φροντίδα του εαυτού μας και την ευημερία στη ζωή μας. Υπάρχουν φορές που μια απόφαση  μπορεί να είναι σκληρή και δύσκολη. Παρόλα αυτά, δεν χρειάζεται να κάνουμε εκπτώσεις ή διαπραγματεύσεις στην χαρά. Ας μάθουμε να αγαπάμε περισσότερο εμάς και να βάλουμε σε προτεραιότητα τις δικές μας ανάγκες.