Κατεβάστε το φυλλάδιο-οδηγό!

Τραυματικό χαρακτηρίζεται ένα γεγονός το οποίο συνοδεύεται από έκθεση σε τραυματισμό, θάνατο, βία, φυσικές καταστροφές ή απειλή όλων των παραπάνω. Η παραπάνω έκθεση μπορεί να αφορά άμεσα το άτομο, ή, να έχει γίνει μάρτυρας σε αυτό ή, τέλος, να είναι έμμεση, μέσω της μεταφοράς σχετικών πληροφοριών για τρίτους. Ακόμη, τραυματική διάσταση μπορεί να πάρει και ένα γεγονός λόγω της επαναλαμβανόμενης έκθεσης σε αυτό, όπως για παράδειγμα, έκθεση σε αποτρεπτικές λεπτομέρειες τραυματικών συμβάντων.

Το βίωμα του τραύματος είναι υποκειμενικό. Μια εμπειρία μπορεί να μετουσιωθεί σε τραυματική για κάποιον, όταν το άτομο νιώσει ανίκανο να αμυνθεί, αβοήθητο και χωρίς να είναι σε θέση να δραπετεύσει, ενόψει ενός σοβαρού απειλητικού γεγονότος, το οποίο δεν είναι σε θέση να επεξεργαστεί βάσει προηγούμενων εμπειριών (Fischer & Riedesser,1998).

Αντίδραση στην κρίση

Κάθε τραυματικό γεγονός συνιστά μια κρίση. 

Στο άμεσο χρονικό διάστημα που έπεται το γεγονός, είναι πιθανό να εμφανιστούν συμπτώματα, τα οποία κρίνονται αναμενόμενα και φυσιολογικά και με την πάροδο του χρόνου τείνουν να μειώνονται ή/και να εξαφανίζονται. Αν ωστόσο αυτά παραταθούν και συνεχίζουν να επηρεάζουν την λειτουργικότητα για περισσότερο από ένα μήνα, τότε κρίνεται σκόπιμο να αναζητήσουμε την βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο καθένας μπορεί να αντιδρά με διαφορετικούς τρόπους απέναντι σε μια κρίση.

Παρακάτω αναφέρονται ορισμένα παραδείγματα δυσφορικών συμπτωμάτων σε μία κρίση:

• Σωματικά συμπτώματα (για παράδειγμα, τρεμούλα, πονοκέφαλοι, κόπωση, απώλεια όρεξης, πόνοι και άλγη)
• Κλάμα, θλίψη, καταθλιπτική διάθεση, πόνος
• Άγχος, φόβος
• «Κατάσταση επιφυλακής» ή νευρικότητα
• Ανησυχία ότι κάτι πολύ κακό πρόκειται να συμβεί
• Αϋπνία, εφιάλτες
• Ευερεθιστότητα, θυμός
• Ενοχή, ντροπή (για παράδειγμα, για το γεγονός ότι επέζησαν ή δεν βοήθησαν για τη διάσωση άλλων)
• Αίσθημα σύγχυσης, συναισθηματικό μούδιασμα, αίσθηση «εξωπραγματικού» ή ζάλη
• Αποστασιοποίηση, ακινητοποίηση
• Μη ανταπόκριση σε άλλους, πλήρης σιωπή
• Αποπροσανατολισμός (για παράδειγμα, δεν γνωρίζουν το όνομά τους, πού βρίσκονται ή τι έχει συμβεί)
• Ανικανότητα παροχής βοήθειας προς τους ίδιους ή τα παιδιά τους (δεν τρώνε, δεν πίνουν, αδυνατούν να πάρουν μια απλή απόφαση)

Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD)

Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο (DSM-5), για να διαγνωστεί διαταραχή μετατραυματικού στρες, ένα άτομο πρέπει να έχει βιώσει ή υπάρξει μάρτυρας σε ένα τραυματικό γεγονός ή να έχει μάθει ότι συνέβη ένα τραυματικό γεγονός σε έναν στενό φίλο ή μέλος της οικογένειας και να εμφανίσει συγκεκριμένα συμπτώματα για τουλάχιστον ένα μήνα.

Στο DSM-5 αναφέρονται τέσσερις τύποι συμπτωμάτων:

Συμπτώματα αποφυγής:

• Αποφυγή συγκεκριμένων περιοχών, θεαμάτων, καταστάσεων και ήχων που υπενθυμίζουν το γεγονός.
• Άγχος, κατάθλιψη, συναισθηματικό μούδιασμα ή ενοχή

Συμπτώματα επαναβίωσης:

• Ενοχλητικές σκέψεις, εφιάλτες ή αναδρομές στο παρελθόν.

Συμπτώματα υπερδιέγερσης:

• Θυμός, ευερεθιστότητα και υπερδιέγερση.
• Επιθετική, απερίσκεπτη συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένων των αυτοτραυματισμών.
• Διαταραχές ύπνου.

Συμπτώματα αρνητικής διάθεσης και σκέψης:

• Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που στο παρελθόν έδιναν ευχαρίστηση.
• Δυσκολία κατά την ανάκληση λεπτομερειών του οδυνηρού περιστατικού.
• Αλλαγή στις συνήθειες ή στη συμπεριφορά μετά το τραύμα.

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω τον εαυτό μου μετά από ένα τραυματικό γεγονός:

• Δώσε στον εαυτό σου χρόνο, είναι μια δύσκολη περίοδος της ζωής σου.
• Ξεκουράσου, φρόντιζε την υγιεινή και την διατροφή σου, τρώγοντας επαρκώς και σε τακτά χρονικά διαστήματα.
• Επέτρεψε στον εαυτό σου να νιώσει άσχημα, να θρηνήσει για το τραυματικό βίωμα, μην ενοχοποιείς τα συναισθήματά και τις σκέψεις σου
• Οργάνωσε τον χρόνο σου. Προσπάθησε να επαναφέρεις σταδιακά και να διατηρήσεις τις ρουτίνες σου και ένα φυσιολογικό πρόγραμμα.
• Κάνε πράγματα που σε ευχαριστούν και σε κάνουν να νιώθεις καλύτερα.
• Μην επιχειρείς μεγάλες αλλαγές στη ζωή σου αυτή την περίοδο. Βάλε μικρούς, επιτεύξιμους στόχους, που αφορούν το άμεσο παρόν και την καθημερινότητα, ώστε να σου δίνουν ένα αίσθημα ελέγχου στη ζωή σου
• Μην καταφεύγεις στη κατάχρηση φαρμάκων ή αλκοόλ για να ανακουφίσεις τον πόνο ή τη δυσφορία σου.
• Ζήτησε βοήθεια και υποστήριξη από ανθρώπους που ξέρεις ότι θα σε ακούσουν και εξέφρασε τα συναισθήματα, τους φόβους και τους προβληματισμούς σου.  Προσέγγισε ακόμη και άλλους ανθρώπους που έχουν βιώσει κάτι παρόμοιο και συζήτησε μαζί τους. Μέσα από την συνδιαλλαγή μαζί τους θα αντιληφθείς ότι δεν είσαι μόνος, υπάρχουν και άλλοι με παρόμοια βιώματα ενώ ίσως να βρεις και νέους τρόπους αντιμετώπισης.
• Εάν τα συναισθήματά σου ή οι μηχανισμοί διαχείρισης του τραυματικού άγχους παρεμποδίζουν τη ρουτίνα της καθημερινότητάς σου, αναζήτησε βοήθεια από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω κάποιον που έχει βιώσει ένα τραυματικό γεγονός:

• Βεβαιώσου ότι είναι ασφαλής, αν το τραυματικό γεγονός είναι άμεσο ή εξελίσσεται ακόμη.
• Ρώτησέ τον τί χρειάζεται, τί θα του ήταν χρήσιμο, μην βιαστείς να πάρεις πρωτοβουλία ή μην υποθέτεις εσύ για εκείνον.
• Αφιέρωσε χρόνο στο άτομο που έχει ένα τραυματικό βίωμα, άκουσέ το, ακόμη και αν δεν έχει ζητήσει άμεσα βοήθεια. Εξέφρασε το ενδιαφέρον σου, με γνήσιο τρόπο, χωρίς κριτική.
• Σεβάσου, όμως, και την ανάγκη του για σιωπή.
• Κατανόησε ότι χρειάζεται χρόνο και χώρο και μην προσβάλλεσαι από την τυχόν επιθετικότητα ή τον θύμο που μπορεί να εκφράζει, αναγνωρίζοντας ότι δεν κατευθύνονται προσωπικά σε εσένα.
• Αναγνώρισε το βίωμά του και απέφυγε παρηγορητικές εκφράσεις, όπως: «είσαι τυχερός που δεν έγιναν χειρότερα τα πράγματα». Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει τραυματικά γεγονότα δεν χρειάζονται τέτοιου είδους παρηγοριά. Τους βοηθά περισσότερο να εκφράζεις την διαθεσιμότητα σου να βοηθήσεις όπου χρειαστεί, την υποστήριξη σου και ότι λυπάσαι για ότι έχει συμβεί.
• Βοήθησέ τον, διευκολύνοντάς τον με τις καθημερινές του ασχολίες, όπως μαγείρεμα, κτλ. Πρότεινέ του να κάνετε πράγματα μαζί.
• Πρότεινε ή βοήθησέ τον να αναζητήσει την βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας, εάν οι δυσκολίες που σου εκφράζει σου δημιουργούν ανησυχία.