Η ποιότητα της επικοινωνίας παίζει καθοριστικό ρόλο στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η επικοινωνία αφορά στο πως μιλάμε και επικοινωνούμε αυτά που έχουμε να πούμε και -ταυτόχρονα- στο πως ερμηνεύουμε και κατανοούμε τα όσα εκφράζουν οι άλλοι σε εμάς. Περιλαμβάνει το σύνολο των λεκτικών και μη λεκτικών στοιχείων που λαμβάνουν χώρα κατά την αλληλεπίδρασή μας με τους άλλους. Όσο πιο ξεκάθαροι, σαφείς και κοινοί είναι οι κώδικες επικοινωνίας, τόσο πιο αποτελεσματική θα είναι.
Μια αποτελεσματική επικοινωνία συμβάλει στην δημιουργία και στην ανάπτυξη των σχέσεων. Είναι ο τρόπος αλληλεπίδρασης και αλληλοκατανόησης με τους άλλους, μας βοηθάει να συνεργαζόμαστε, να συναποφασίζουμε, να ανταλλάσσουμε απόψεις, να μοιραζόμαστε σκέψεις και συναισθήματα. Μας δίνει την δυνατότητα να γινόμαστε κατανοητοί και να δηλώνουμε τις προθέσεις μας, όπως επίσης και να καταλαβαίνουμε τους άλλους.Η αποτελεσματική επικοινωνία εξασφαλίζει ένα κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης, στοιχεία σημαντικά για μία υγιή σχέση.
«Μπορώ να μιλήσω ανοιχτά στον σύντροφό μου για τα πάντα και νιώθω ότι με καταλαβαίνει. Οι συζητήσεις μαζί του με βοηθάνε σχετικά με προβλήματα που αντιμετωπίζω σε τομείς της ζωής μου. Είναι μία πολύ υγιής σχέση και παίρνω στήριξη μέσα από αυτή.»
Β., φοιτήτρια στο Δ.Π.Θ., 21 ετών
Οι διαπροσωπικές σχέσεις που βασίζονται σε μία πολύ καλή επικοινωνία, μπορούν να αντιμετωπίσουν τα όποια προβλήματα και τις δυσκολίες πιο αποτελεσματικά. Αντίθετα, η έλλειψη επικοινωνίας αποδυναμώνει τις σχέσεις και μπορεί να προκαλεί ακόμη περισσότερα εμπόδια.
«Δεν νιώθω άνετα να μιλήσω στους γονείς μου για τα προβλήματα που αντιμετωπίζω σε σχέση με την σχολή. Φοβάμαι την αντίδρασή τους. Ποτέ δεν με καταλαβαίνουν και πάντα καταλήγουμε να φωνάζουμε και να μαλώνουμε. Δεν έχουμε μάθει να συζητάμε και να μιλάμε ανοιχτά μεταξύ μας. Έτσι τους κρύβω την πραγματική εικόνα με τα μαθήματα που χρωστάω, με αποτέλεσμα να βιώνω ακόμη μεγαλύτερη πίεση και άγχος.»
Π., φοιτητής στο Δ.Π.Θ., 22 ετών
Εμπόδια στην επικοινωνία μπορούν να υποδηλωθούν με διάφορους τρόπους, μερικοί από τους οποίου είναι οι παρακάτω:
- Τα μη λεκτικά στοιχεία δεν συμφωνούν με το μήνυμα που μεταφέρουμε λεκτικά (δεν ταιριάζει αυτό που λέμε με αυτό που νιώθουμε)
- Δεν διατυπώνουμε ξεκάθαρα το μήνυμα και δημιουργείται σύγχυση
- Χρησιμοποιούμε αρκετά το β’ ενικό ‘εσύ’ αξιολογώντας συνήθως αρνητικά την συμπεριφορά του άλλου
- Κάνουμε γενικεύσεις αρνητικές σχετικά με την συμπεριφορά του άλλου
- Ανακαλούμε παλαιότερα λάθη
- Χρησιμοποιούμε χαρακτηρισμούς
- Εκφράζουμε θυμό ή επιθετικότητα
- Υποβιβάζουμε τα συναισθήματα του συνομιλητή μας και υποτιμούμε τις απόψεις του
- Θέλουμε να περάσει το δικό μας και να αποδείξουμε ότι έχουμε δίκιο
- Μας νοιάζει μόνο η δική μας θέση και δεν είμαστε σε θέση να ακούσουμε και να κατανοήσουμε την άλλη πλευρά
- Υπάρχει παρερμηνεία ή διαστρέβλωση στα λεγόμενα
- Έλλειψη ειλικρίνειας
- Έλλειψη διάθεσης για συμβιβασμό
Είναι χρήσιμο να αναγνωρίσουμε που υπάρχουν αδύναμα στοιχεία στην επικοινωνία μας με τους άλλους και να ενεργοποιηθούμε στο να δουλέψουμε πάνω σε αυτά.
Η ποιότητα της επικοινωνίας είναι κάτι που αλλάζει και καλλιεργείται. Μερικές βοηθητικές προτάσεις που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην ενίσχυση και βελτίωση της επικοινωνίας είναι οι ακόλουθες:
- Να μεταδίδουμε όσο το δυνατόν πιο ξεκάθαρα και κατανοητά μηνύματα
- Να λέμε πως νιώθουμε
- Να χρησιμοποιούμε το α’ ενικό
- Να προσπαθούμε να είμαστε ήρεμοι και ψύχραιμοι, να μην εκφραζόμαστε με θυμό και επιθετικότητα
- Να μην προσβάλουμε τον συνομιλητή μας
- Να μην διακόπτουμε
- Να μην βγάζουμε βιαστικά συμπεράσματα
- Να μην μιλάμε με γρίφους, αινίγματα, μομφές
- Να ακούμε προσεκτικά
- Να ενθαρρύνουμε τον συνομιλητή μας να μας μιλήσει ανοιχτά
- Να κάνουμε διευκρινιστικές ερωτήσεις
- Να κρατάμε οπτική επαφή
- Να έχουμε φιλική στάση σώματος
- Να υπερασπιζόμαστε τις θέσεις μας, αλλά να σεβόμαστε και τις θέσεις του συνομιλητή μας
- Να έχουμε νοιάξιμο και ουσιαστικό ενδιαφέρον και για το πως νιώθει και τι χρειάζεται και ο άλλος
- Να έχουμε ως στόχο την εύρεση αμοιβαίας ικανοποιητικής λύσης όπου από το αποτέλεσμα να ικανοποιούνται και οι δύο πλευρές
Το να κατανοούμε τόσο τον εαυτό μας και τα κίνητρά μας όσο και τις συμπεριφορές και τις ανάγκες των άλλων, είναι στοιχεία πολύ σημαντικά για την οικοδόμηση των διαπροσωπικών μας σχέσεων. Όσο και να πιστεύουμε ότι επικοινωνούμε καλά με τους άλλους, είναι ένας τομέας που χρειάζεται συνεχή προσπάθεια και βελτίωση. Ο τρόπος επικοινωνίαςαποτελεί σύνδεσμο με τους άλλους, αυτό που μπορεί να μας φέρνει κοντά και αυτό που μπορεί και να μας απομακρύνει.