Ο φοιτητικός πληθυσμός βρίσκεται σε μια μεταβατική φάση ζωής, αυτή της αναδυόμενης ενηλικίωσης και σε αυτή τη χρονική περίοδο έρχεται αντιμέτωπος με καινούργιες προκλήσεις σε πολλούς τομείς της ζωής στις οποίες θα χρειαστεί να ανταπεξέλθει. Είναι φυσιολογικό για τον καθένα να δυσκολεύεται και να αντιμετωπίζει προκλήσεις στην αρχή ενός νέου κύκλου ζωής και πόσο μάλλον όταν πρόκειται για την έναρξη της ενηλικίωσης και της φοίτησης στο πανεπιστήμιο. Ο δρόμος της προσαρμογής μπορεί να φαίνεται μακρύς και δύσκολος, ειδικά λόγω των αυξημένων απαιτήσεων σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια του Λυκείου, όπου το άτομο αν και είχε αρκετές και απαιτητικές εκπαιδευτικές υποχρεώσεις, ωστόσο ζούσε σε ένα αρκετά προστατευμένο περιβάλλον το οποίο του επέτρεπε σε μεγάλο βαθμό να επικεντρωθεί στη μελέτη και στην επίτευξη των ακαδημαϊκών του στόχων.

Είναι γνωστό και από την επιστημονική έρευνα ότι πρόκειται για έναν πληθυσμό ο οποίος διατρέχει υψηλό κίνδυνο να εμφανίσει ένα πλήθος συμπτωμάτων κατά τη διάρκεια της φοίτησης και αντιμετωπίζει αρκετό άγχος. Τα συμπτώματα αυτά αφορούν σε μεγάλο ποσοστό αγχώδεις εκδηλώσεις λόγω της ύπαρξης πλήθους στρεσογόνων παραγόντων, οι οποίοι επηρεάζουν την προσαρμογή και την αποτελεσματική διαχείριση στρεσογόνων καταστάσεων.

Επιπλέον του ότι οι φοιτητές βρίσκονται σε μια ιδιαίτερη ψυχοσυναισθηματική περίοδο, παράλληλα είναι και σε μια φάση ζωής όπου χρειάζεται να προετοιμαστούν κατάλληλα για την έξοδο τους σε μια απαιτητική αγορά εργασίας στην οποία για να ενταχθούν πρέπει να αποκτήσουν τις κατάλληλες επαγγελματικές δεξιότητες σε ένα υψηλό επίπεδο ώστε να είναι ανταγωνιστικοί στον εργασιακό στίβο. Είναι συνεπώς σημαντικό να διαχειριστούν αποτελεσματικά τις αλλαγές και το στρες που πιθανόν να βιώνουν σε σχέση με το ακαδημαϊκό τους περιβάλλον και το οποίο μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ακαδημαϊκή τους πορεία και επίδοση.

Ποιες είναι οι διαφορές που αντιμετωπίζουν στο ακαδημαϊκό περιβάλλον;

Με την έναρξη της φοίτησης στο πανεπιστήμιο η βασική αλλαγή που προκύπτει για το άτομο είναι ότι πλέον αντιμετωπίζεται ως ενήλικο, κάτι που συνεπάγεται ότι το ίδιο το άτομο είναι πλέον υπεύθυνο να διαχειρίζεται και να οργανώνει την εκπαίδευση του. Αυτή η αλλαγή σηματοδοτεί και σημαντικές διαφορές ως προς το ακαδημαϊκό περιβάλλον ως προς τους εξής τομείς:

• Παρακολούθηση και συμμετοχή στα μαθήματα και τις ακαδημαϊκές δραστηριότητες: η παρακολούθηση είναι προαιρετική κατά κύριο λόγο και υπό ορισμένες συνθήκες υποχρεωτική π.χ. εργαστηριακά μαθήματα, όπως προαιρετική είναι και η ενεργή συμμετοχή στο μάθημα χωρίς να λαμβάνεται υπόψιν στη βαθμολόγηση
• Πρόγραμμα :τα μαθήματα και το ωρολόγιο πρόγραμμα καθορίζονται από το ίδιο το άτομο ανάλογα με τα γνωστικά αντικείμενα που επιλέγει και αλλάζουν ανά εξάμηνο
• Μελέτη και εργασίες: οι εργασίες και η μελέτη οργανώνονται από το ίδιο το άτομο με λιγότερη καθοδήγηση σε σχέση με τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, συνεπάγονται μεγαλύτερο φόρτο και στοχεύουν στην ενίσχυση της κριτικής σκέψης και χρειάζεται να αναπτυχθούν στρατηγικές μελέτης και διαχείρισης χρόνου κατάλληλες για το ακαδημαϊκό επίπεδο
• Τρόπος εξέτασης και βαθμολόγηση: ο βαθμός προκύπτει από την τελική γραπτή (πιο σπάνια προφορική ) εξέταση σε μεγάλο όγκο ύλης και αρκετές φορές σε συνδυασμό με εργασίες. Ο τρόπος εξέτασης μπορεί να διαφέρει αναλόγως με το αντικείμενο και ορίζεται από τον διδάσκοντα/ουσα ( ερωτήσεις ανάπτυξης, πολλαπλών επιλογών κλπ.)
• Τρόπος διδασκαλίας: μεγάλες ομάδες φοιτητών, γρήγορος ρυθμός, υψηλό επίπεδο και απαιτήσεις
• Ακαδημαϊκές απαιτήσεις: διαφέρουν βιβλία και ο όγκος ύλης, υπάρχουν περισσότερες εργασίες και συνεργασία με άλλα άτομα, χρειάζεται η ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων και συχνά είναι προϋπόθεση η πρακτική άσκηση
• Μέγεθος τάξης και επαφή με συμφοιτητές: η παράδοση γίνεται κατά κύριο λόγο σε αμφιθέατρα με μεγάλο αριθμό ατόμων που δεν επιτρέπουν το ίδιο επίπεδο προσωπικής επαφής με τους συμφοιτητές αλλά και τους καθηγητές.

« Είναι όλα τόσο διαφορετικά σε σχέση με πριν και έχω πανικοβληθεί. Ακόμα δεν έχω καταφέρει να προσαρμοστώ και φοβάμαι ότι δεν θα τα καταφέρω. Σκεφτόμουν μόνο τη φοιτητική ζωή και δεν είχα συνειδητοποιήσει τις υποχρεώσεις που θα έχω»

Α. 18 ετών, φοιτήτρια Δ.Π.Θ.

Το καθημερινό στρες σε σχέση με τον ακαδημαϊκό τομέα που μπορεί να βιώνει ένας φοιτητής μπορεί να οδηγήσει στη συναισθηματική εξάντληση και να μειώσει την ικανότητα του να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός τέτοιου περιβάλλοντος και οι επιδόσεις του να επηρεαστούν ακόμα και από παράγοντες που δεν έχουν άμεση σχέση με το ακαδημαϊκό περιβάλλον. Αυτοί οι παράγοντες  αποτελούν επίσης πηγές προκλήσεων και μπορεί να αφορούν τις σχέσεις, το περιβάλλον, τον χαρακτήρα και οποιαδήποτε άλλη επιβαρυντική συνθήκη. Μερικοί από τους πιο σημαντικούς αφορούν:

• Σχέσεις με την οικογένεια και εντός τις οικογένειας (κακές σχέσεις με άτομα τις οικογένειας, ρήξη μεταξύ μελών της οικογένειας)
• Σημαντικά γεγονότα ζωής (θάνατος και πένθος, σοβαρές ασθένειες)
• Οικογένεια και προσδοκίες σε σχέση με την ακαδημαϊκή πορεία- πίεση από γονείς για καλές επιδόσεις
• Απομάκρυνση από την οικογένεια και ανεξαρτησία
• Αλλαγή σε κοινωνικές δραστηριότητες και κοινωνικές επαφές
• Στενές διαπροσωπικές σχέσεις και γεγονότα που προκύπτουν σε αυτές π.χ. χωρισμός, δυσλειτουργική σχέση, αδυναμία σύναψης σχέσης, διατήρηση σχέσης
• Φιλικές σχέσεις, αδυναμία διατήρησης ικανοποιητικών σχέσεων, ανάπτυξη σχέσεων με συμφοιτητές, φιλίες που άφησαν πίσω
• Κοινωνικά προβλήματα και οικονομικά προβλήματα- ανεργία
• Έλλειψη χρόνου,  δυσκολία στη σωστή διαχείριση χρόνου και αναβλητικότητα
• Τρόπος ζωής, φροντίδα εαυτού (ανεπάρκεια ύπνου, αλκοόλ- ουσίες, κακή διατροφή) και καθημερινότητα

« Μου λείπουν οι φίλοι μου και η ζωή στην πόλη μου, με κάθε ευκαιρία φροντίζω να φεύγω γιατί δε μου αρέσει καθόλου εδώ . Θέλω να φύγω, δεν βρίσκω κανέναν ενδιαφέρον ακόμα και για τη σχολή και σκέφτομαι ότι χάνω το χρόνο μου.»

Π. 18 ετών, φοιτητής Δ.Π.Θ.

Τι μπορώ να κάνω για να διαχειριστώ καλύτερα τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που αφορούν το ακαδημαϊκό περιβάλλον;

• Διαχειρίζομαι το ακαδημαϊκό στρες μέσω της αύξησης της αυτοαποτελεσματικότητας, της αυτοπεποίθησης και της προσωπικής επίτευξης
• Φροντίζω να συμμετέχω ενεργά και να συμβάλλω ουσιαστικά στα μαθήματα που παρακολουθώ
• Επικεντρώνομαι σε όσα καταφέρνω και αναγνωρίζω τα δυνατά μου σημεία και τις ακαδημαϊκές δεξιότητες που έχω αναπτύξει
• Εμπλέκομαι με τέτοιο τρόπο με το ακαδημαϊκό μου περιβάλλον και το αντικείμενο σπουδών μου ώστε να διατηρείται ο ενθουσιασμός και το ενδιαφέρον μου για τις σπουδές και όσα μαθαίνω
• Διαχειρίζομαι αποτελεσματικά το χρόνο μου και προγραμματίζω την φοιτητική ζωή και τις δραστηριότητες μου με τρόπο που να μην με εξαντλεί και να είναι αποτελεσματικός
• Θέτω στόχους μελέτης, σχεδιάζω ένα πλάνο δράσης και πραγματοποίησης τους  και επιμένω στους στόχους μου ώστε να αυξήσω τις επιδόσεις μου και την αίσθηση ότι τα καταφέρνω καλά ως φοιτητής/τρια
• Αν αμφιβάλλω για τη σημασία και τη χρησιμότητα των σπουδών μου διερευνώ τις ανάγκες, τους στόχους και τα κίνητρα μου για τις σπουδές και επικεντρώνομαι στα θετικά σημεία και σε όσα με ενδιαφέρουν περισσότερο

Είναι σημαντικό λοιπόν για ένα άτομο να διαχειριστεί τα ζητήματα που επηρεάζουν την ακαδημαϊκή του πορεία και αφορούν τις διαπροσωπικές σχέσεις, καθώς οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις αποτελούν σημαντική πηγή ικανοποίησης, ευτυχίας και υποστήριξης για ένα άτομο και η μη αποτελεσματική διαχείριση τους μπορεί να επιδράσει αρνητικά ακόμα και να επιδεινώσει τα ακαδημαϊκά προβλήματα.