«Τι είναι το σεξ;», «Πώς έρχονται τα παιδιά;» είναι οι ερωτήσεις που όλοι οι γονείς τρέμουν να ακούσουν, γιατί δυσκολεύονται αρκετά οι ίδιοι να απαντήσουν. Αυτή η δυσκολία αφορά τους περισσότερους ανθρώπους, καθώς το σεξ είναι κάτι που όλοι κάνουν, αλλά κανείς δεν μιλά ανοιχτά γι’ αυτό. Οι συνέπειες αυτής της στάσης αποτυπώνονται στα στατιστικά για την Αναπαραγωγική και Σεξουαλική Υγεία (οπ. αναφ. Εθνικό Σχέδιο Δράσης της Ελλάδας 2008-2012):
- 500.000 γυναίκες πεθαίνουν κατά την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και τη λοχεία (περισσότερο από το 99% αυτών των θανάτων συμβαίνει στις αναπτυσσόμενες χώρες) (WHO 2000).
- Περισσότερα από 120.000.000 ζευγάρια αντιμετωπίζουν προβλήματα στην υιοθέτηση μεθόδων αντισύλληψης (Ross 2002).
- 80.000.000 γυναίκες κάθε χρόνο έχουν ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, από τις οποίες 45.000.000 τερματίζονται (Alan Guttmacher Institute 1999). Από αυτές τις 45.000.000 αμβλώσεις, οι 19.000.000 γίνονται σε μη ασφαλές περιβάλλον, ενώ το 40% από αυτές γίνεται σε γυναίκες κάτω των 25 ετών, και περίπου 68.000 γυναίκες πεθαίνουν κάθε χρόνο από επιπλοκές που αφορούν σε μη ασφαλείς αμβλώσεις (WHO 2004).
- Ένας υπολογιζόμενος αριθμός 340.000.000 νέων περιπτώσεων των τεσσάρων συχνότερων σεξουαλικά μεταδιδόμενων λοιμώξεων εμφανίζονται κάθε χρόνο, με το ένα τρίτο από αυτές να αφορά σε άτομα ηλικίας κάτω των 25 (WHO 2001).
- Κάθε χρόνο εμφανίζονται περίπου 5.000.000 νέα κρούσματα λοίμωξης από τον ιό HIV (UNAIDS 2005).
Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθούν και τα φαινόμενα της φυσικής και σεξουαλικής βίας, που αναφέρονται σε 1 στις 2 έως και 1 στις 6 γυναίκες και που σχετίζονται με πολλά από τα προβλήματα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας (Garcia-Moreno 2005).
«Δυσκολεύομαι να διαχειριστώ τη διάγνωση ΣΜΝ και το κάνει ακόμη πιο δύσκολο το ότι και ο σύντροφός μου με κατηγορεί ότι τον έμπλεξα με εξετάσεις και γιατρούς.»
Ι., 20 ετών
Η σεξουαλική υγεία είναι βασικό συστατικό για την υγεία και ευεξία των ανθρώπων γενικά. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (2006a) η σεξουαλική υγεία ορίζεται ως:
«…μία κατάσταση σωματικής, συναισθηματικής, νοητικής και κοινωνικής ευεξίας σχετιζόμενη με τη σεξουαλικότητα. Δεν πρόκειται για την απουσία ασθένειας, δυσλειτουργίας ή αναπηρίας. Η σεξουαλική υγεία απαιτεί μία θετική και με σεβασμό προσέγγιση της σεξουαλικότητας και των σεξουαλικών σχέσεων, όπως και την ύπαρξη ευχαριστών και ασφαλών σεξουαλικών εμπειριών, χωρίς εξαναγκασμούς, διακρίσεις και βία. Για να υπάρχει και να διατηρείται η σεξουαλική υγεία, θα πρέπει να γίνονται σεβαστά, να προστατεύονται και να εκπληρώνονται τα σεξουαλικά δικαιώματα όλων των ανθρώπων.»
Από τον παραπάνω ορισμό αντιλαμβάνεται κανείς ότι η σεξουαλική υγεία αφορά μία σειρά θεμάτων σχετιζόμενων με τον σεξ όπως ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η ταυτότητα φύλου και η έκφραση του, οι σχέσεις και η ευχαρίστηση, ενώ οι συνέπειες της απουσίας της αφορούν τόσο καταστάσεις υγείας όπως τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, αλλά και καταστάσεις σεξουαλικής βίας ή επικίνδυνες σεξουαλικές πρακτικές.
Πώς όμως μπορεί μια κοινωνία να διαχειριστεί τα παραπάνω εάν δεν μιλά γι’ αυτό το θέμα; Εδώ μπαίνουμε στο ζήτημα του πως μαθαίνουν τελικά οι νέοι άνθρωποι για το σεξ. Τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι οι κύριες πηγές σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, όταν υπάρχει, είναι οι φίλοι και η οικογένεια κατά κύριο ρόλο και το σχολείο σε πολύ μικρότερο ποσοστό. Επιπλέον, ενώ το σεξ βρίσκεται παντού στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στο διαδίκτυο, στην πραγματικότητα αποτελούν έναν μη ασφαλή τρόπο ενημέρωσης για το θέμα. Και, ενώ σε θεωρητικό επίπεδο αναγνωρίζεται η ανάγκη η ενημέρωση των παιδιών και εφήβων να γίνεται από ειδικούς, στην πράξη στην Ελλάδα μόλις τη φετινή σχολική χρονιά εισήχθη ενότητα για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στο πρόγραμμα σπουδών στα σχολεία.
Στόχος της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης είναι να εξοπλίσει παιδιά και νέους με στάσεις, γνώσεις και δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να κάνουν επιλογές με γνώμονα τη σωματική και ψυχική τους υγεία, την ευημερία, την αξιοπρέπεια και τον σεβασμό του εαυτού και των συντρόφων τους, καθώς και να είναι σε θέση να προστατεύουν στους εαυτούς τους από κινδύνους όπως η ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, αλλά και πρακτικές σεξουαλικής βίας.
Η διαπαιδαγώγηση χρειάζεται να ξεκινά από μικρή ηλικία, αλλά τα αποτελέσματα της συνήθως φαίνονται στους εφήβους και στους νέους ενήλικες, καθώς φαίνεται οι νέοι άνθρωποι που ενημερώθηκαν έγκαιρα και σωστά για το σεξ φαίνεται να παίρνουν λιγότερα ρίσκα στη σεξουαλική συμπεριφορά τους και να είναι σε θέση να προστατεύσουν καλύτερα τους εαυτούς τους από κινδύνους σχετιζόμενους με το σεξ, είτε πρόκειται για ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, είτε για θέματα συναίνεσης και προφύλαξης. Όλα τα παραπάνω είναι σημαντικά, γιατί κατά βάση το σεξ είναι κάτι που θα πρέπει να γίνεται με όρους σεβασμού και ευχαρίστησης, μεταξύ συναινούντων συντρόφων και όσο περισσότερο και καλύτερα ενημερωμένος είναι κανείς, τόσο περισσότερο θα προστατεύσει τον εαυτό και τους συντρόφους του, απολαμβάνοντας με ασφάλεια τη σωματική επαφή.