Τι είναι το συναίσθημα
Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε και να διαχειριστούμε ένα δυνατό και δύσκολο συναίσθημα όπως αυτό του θυμού είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πρώτα τι σημαίνουν τα συναισθήματα, ποιο είναι το νόημα και η λειτουργεία τους στη ζωή μας. Το συναίσθημα είναι ένα σχεδόν αυτοματοποιημένο βίωμα που νιώθουμε από την τις πρώτες στιγμές της ύπαρξης μας και τα διάφορα συναισθήματα επενδύουν κάθε στιγμή αυτής. Τα συναισθήματα μας συνοδεύουν κάθε μας σκέψη, κάθε μας αντίληψη, κάθε μας πράξη και εμπειρία και αποτελούν έναν εσωτερικό οδηγό, ένα καλό φίλο που μας δίνει παλμό, ρυθμό και μας κινητοποιεί να δράσουμε.
Τα συναισθήματα μπορεί να τα βιώνουμε με μεγάλη ένταση ή να είναι πιο ήπια, ίσως να μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε και να τα κατανοήσουμε ή όχι, να τα αξιολογούμε ως δυσάρεστα ή ευχάριστα, αρνητικά ή θετικά, να τα καλοδεχόμαστε ή να είναι μια συναισθηματική μας αντίδραση που τη θεωρούμε ακατάλληλη ή απαράδεκτη. Σε κάθε περίπτωση όμως βρισκόμαστε σε μια συνομιλία με αυτά και αποτελούν μια απάντηση στο περιβάλλον μας, εσωτερικό και εξωτερικό, και σε όσα συμβαίνουν στη ζωή μας εκείνη τη στιγμή που τα βιώνουμε. Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε τη δυνατότητα να κατανοούμε τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις και σε αυτό το πλαίσιο νοηματοδότησης τους να αναρωτιόμαστε γιατί μας επισκέπτεται ένα συγκεκριμένο συναίσθημα και τι θέλει να μας πει, τι μας υπενθυμίζει και σε τι μας παρακινεί.
« Πολύ συχνά νιώθω ότι δεν μπορώ να ελέγξω τα συναισθήματα μου και ότι με κατακλύζουν. Δυστυχώς είναι και μια παρατήρηση που μου κάνουν συχνά οι γύρω μου, ότι είμαι πολύ έντονη και αντιδρά υπερβολικά συναισθηματικά αλλά δεν ξέρω τι να κάνω με όσα νιώθω εκείνη τη στιγμή»
Χρ. Φοιτήτρια Δ.Π.Θ. , 19 ετών
Το συναίσθημα του θυμού
Ο θυμός για τους περισσότερους αξιολογείται ως ένα αρνητικό και δυσάρεστο συναίσθημα το οποίο προκαλεί αρκετή δυσφορία και συνήθως επιθυμούν να το διώξουν άμεσα, ενώ για άλλους αν και δυσάρεστο φαίνεται να είναι μια δίκαιη και κατάλληλη αντίδραση τους σε αυτό που έχουν να αντιμετωπίσουν εκείνη τη στιγμή. Όπως όλα τα συναισθήματα έτσι και ο θυμός προκαλεί αλλαγές στον οργανισμό μας και σωματικές αντιδράσεις, όπως είναι η αύξηση των καρδιακών παλμών, αίσθημα ζέστης, κοκκίνισμα, αλλαγές στην αναπνοή και τη φωνή μας, κλάμα και αλλαγές στην εξωλεκτική μας συμπεριφορά είτε αφορά τις εκφράσεις του προσώπου μας είτε τη στάση και την κίνηση του σώματος μας. Πολλές φορές όταν νιώθουμε μέσα μας το συναίσθημα του θυμού μοιάζει σα να προετοιμαζόμαστε σωματικά και πνευματικά για μια κατάσταση «μάχης». Έρχεται ως αντίδραση όταν αντιλαμβανόμαστε μια κατάσταση ως αρνητική, δυσάρεστη ή απειλητική για εμάς και ο οργανισμός μας προσπαθεί να ανταποκριθεί και να αντιδράσει σε αυτή.
Ο θυμός κάποιες φορές φαίνεται να σχετίζεται με τη συμπεριφορά κάποιων ατόμων τα οποία ενεργούν με τρόπο παραβιαστικό στη ζωή άλλων ατόμων. Το συναίσθημα του θυμού φαίνεται να συνοδεύεται και από έκφραση συγκεκριμένων συμπεριφορών ούτως ώστε να γίνει κατανοητό προς τους άλλους ότι παραβαίνουν κάποια όρια και ότι πιθανώς θα αντιμετωπίσουν τις συνέπειες των πράξεων τους.
Όπως όλα τα συναισθήματα, έτσι και ο θυμός βιώνεται από το σύνολο του ανθρώπινου πληθυσμού. Κοινός παρονομαστής όλων των συναισθημάτων είναι η διαχείριση τους με τρόπο τέτοιο που δεν υπερβαίνει τα όρια των άλλων ατόμων αλλά ούτε και του ίδιου του ατόμου.
« Αυτό που με απασχολεί κυρίως είναι τα νεύρα μου, παρατηρώ ότι με το παραμικρό αρπάζομαι και αντιδρώ απότομα. Τώρα τελευταία όμως νομίζω ότι έχει ξεφύγει η κατάσταση, έφτασα στο σημείο να επιτεθώ και σε φίλο μου…εκείνη τη στιγμή το μόνο που ένιωθα ήταν τον θυμό μέσα μου να βράζει και ξέσπασα. Αν και είχα δίκιο γιατί κάποιος έπρεπε να αντιδράσει στις βλακείες που έκανε δεν θέλω να είμαι έτσι όποτε κάποιος με εκνευρίζει, φοβάμαι ότι θα επηρεάσει τις σχέσεις μου.»
Γ. φοιτητής Δ.Π.Θ., 20 ετών
Διαχείριση θυμού
Διαχειρίζομαι σημαίνει κατά μία έννοια ότι κάνω μια σειρά από ενέργειες για να αντιμετωπίσω κάποιο πρόβλημα. Έτσι ακριβώς λειτουργεί και με τα συναισθήματα, όταν η έκφραση αυτών στη συμπεριφορά κάποιου θεωρείται πρόβλημα για κάποιο άλλο πρόσωπο. Πως μπορούμε λοιπόν να διαχειριζόμαστε το θυμό μας;
Μια σύντομη ιστορία με ένα μπαλόνι μπορεί να μας μάθει πολλά για το πως λειτουργεί ή πως μπορούμε να λειτουργούμε στο θυμό μας.
Κάποτε ήτανε ένα παιδάκι που φούσκωνε μπαλόνια και τα φούσκωνε τόσο πολύ που γίνονταν τεράστια. Μόλις τα έδενε σφιχτά, τα κουβαλούσε μαζί του και τα έσκαγε με μια τόση δα καρφίτσα μπροστά στα άτομα που τον έκαναν να θυμώσει αλλά κάποιες φορές και σε άγνωστα άτομα. Αυτό που κατάφερνε ήταν να τρομάζει τα άτομα αυτά τόσο πολύ που το κάθε άτομο είχε διαφορετικές αντιδράσεις, το ένα μπορεί να έκλαιγε, το άλλο να κρυβόταν, το άλλο να έτρεχε να κρυφτεί ή και να του επιτεθεί. Όταν το ρώτησε ένα άλλο παιδάκι, πως αισθάνεται μετά από αυτό, εκείνο απάντησε, πως ο θυμός δεν φεύγει, αντιθέτως μεγαλώνει κι άλλο, αλλά δε ξέρει τι άλλο μπορεί να κάνει. Τότε το άλλο παιδάκι πρότεινε, αντί να φουσκώνει το μπαλόνι και να το σκάει, να το φουσκώνει τόσο ώστε να γεμίσει το θυμό του αλλά να μη το δέσει, αλλά να αφήνει τον αέρα να βγαίνει σιγά σιγά και να το σφίγγει πάλι.
Από αυτή την ιστορία μπορούμε να κατανοήσουμε ότι αν εκφράζουμε ελεγχόμενα τον θυμό και δίνουμε τον απαραίτητο χώρο και χρόνο να αναγνωρίσουμε τα όσα μας θυμώνουν και να τα επικοινωνήσουμε τότε αυτή η πρακτική μπορεί να δώσει την ευκαιρία στα άλλα άτομα να κατανοήσουν τι είναι αυτό που μας γέμισε θυμό. Με τον τρόπο αυτό δίνουμε τη δυνατότητα στον εαυτό μας να παρατηρεί το συναίσθημα του θυμού, να το εκφράζουμε μέσω λέξεων και να ακούσουμε τι έχουνε να του πούνε τα άλλα άτομα. Μπορεί να μας βοηθήσει να αξιοποιήσουμε τις δεξιότητες της αυτορρύθμισης και του αυτοελέγχου και πάρουμε το χρόνο που χρειαζόμαστε για να σκεφθούμε τι θέλουμε να πούμε και να κάνουμε, χωρίς να πληγώσουμε τα άτομα γύρω μας.